Cukry – glukoza i fruktoza
Cukier to substancja powszechnie spotykana w kuchni, wykorzystywana do słodzenia napojów i potraw. Czy słowo cukier, używane w życiu codziennym, oznacza to samo w języku chemicznym? Czy cukier jest zawsze słodki?
właściwości substancji zaliczanych do właściwości fizycznych oraz chemicznych;
proces fotosyntezy;
zasady w laboratorium chemicznym.
definiować pojęcie „cukry”;
dokonywać podziału cukrów na proste i złożone;
projektować i przeprowadzać doświadczenia, pozwalające na zbadanie wybranych właściwości fizykochemicznych glukozy i fruktozy;
opisywać wspólne właściwości fizykochemiczne glukozy i fruktozy oraz wskazywać, którymi właściwościami te cukry się różnią;
projektować i przeprowadzać doświadczenia, pozwalające na potwierdzenie obecności glukozy w wybranych produktach spożywczych (np. w owocach);
wymieniać zastosowania glukozy i fruktozy w różnych gałęziach przemysłu.
1. Budowa i podział cukrów
Tłuszcze i białka to ważne elementy naszej codziennej diety. Do tych istotnych biologicznie substancji zaliczamy także cukrycukry. Cząsteczki cukrów zbudowane są z atomów węgla, wodoru i tlenu.
Cukry były nazywane także węglowodanami. Skąd wywodzi się ta nazwa? Związki zaliczane do węglowodanów określano ogólnym wzorem sumarycznym: . Na podstawie tak zapisanego wzoru można wnioskować, że stosunek liczby atomów wodoru do tlenu w ich cząsteczkach cukrów wynosi – dokładnie tak jak w cząsteczce wody. Wzór ten moglibyśmy zatem przedstawić w postaci: (gdzie ). Okazuje się jednak, że cząsteczki niektórych związków chemicznych również spełniają ten wzór, a nie należą do cukrów. Przykładem jest kwas octowy (etanowy) o wzorze uproszczonym i wzorze sumarycznym . Choć dziś wiadomo już, że nazwa węglowodany może być nieco myląca, nadal często stosuje się ją wymiennie z nazwą cukry.
Ze względu na budowę, cukry możemy w uproszczeniu podzielić na proste i złożone. Cukry złożoneCukry złożone pokrótce definiujemy jako związki chemiczne, które można (w wyniku odpowiednich reakcji chemicznych) rozłożyć na cukry proste.
Cukry prosteCukry proste z kolei nie ulegają rozkładowi na cukry prostsze. Ponadto z cukrów prostych, na skutek odpowiednich przemian chemicznych, mogą powstawać cukry złożone.
Uproszczony podział cukrów, wraz z przykładami, przedstawiono na poniższym schemacie.
2. Glukoza
Budowa cząsteczki glukozy
Cząsteczka glukozyglukozy zbudowana jest z sześciu atomów węgla, dwunastu atomów wodoru oraz sześciu atomów tlenu. W stałym stanie skupienia cząsteczki glukozy tworzą pierścienie (mają budowę cykliczną).
Na poniższej grafice znajdują się wzory, za pomocą których możemy opisać budowę cząsteczki glukozy oraz model tej cząsteczki.
Oblicz masowy skład procentowy glukozy. Wyniki podaj z dokładnością do pierwszego miejsca po przecinku.
Ponieważ cząsteczka glukozy zbudowana jest z sześciu atomów węgla, cukier ten zaliczamy do tzw. heksoz (od greckiego liczebnika heksa (έxiiota) – oznaczającego sześć).
W roztworze wodnym pierścienie w cząsteczkach glukozy mogą zostać otwarte, w wyniku czego cząsteczki tego cukru prostego będą miały formę łańcuchową.
Jednak po chwili łańcuchy ponownie się zamykają, tworząc pierścienie. Co ciekawe, pierścienie na powrót mogą się otwierać i zamykać. Tak więc proces otwierania i zamykania się łańcucha w cząsteczce glukozy może przebiegać wiele razy. Jeśli jednak analizowalibyśmy skład wodnego roztworu glukozy, to okazałoby się, że przeważają w nim te cząsteczki glukozy, które są cykliczne.
Występowanie glukozy w przyrodzie
Glukoza jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych w przyrodzie cukrów prostych. Głównym źródłem glukozy jest prowadzony (głównie przez rośliny) proces fotosyntezy.
W poniższej animacji zilustrowano schemat procesu fotosyntezy. Zapoznaj się z informacjami zawartymi w animacji, a następnie wykonaj polecenia nr i .
W związku z tym, że to między innymi rośliny mają zdolność do przeprowadzania fotosyntezy, można się domyślać, że to właśnie one będą głównym jej źródłem. Obejrzyj poniższy film, a dowiesz się, gdzie występuje glukoza i jakie znaczenie ma jej ilość w organizmie człowieka.
Wybrane właściwości fizykochemiczne glukozy
Aby dowiedzieć się, jakie właściwości fizykochemiczne ma glukoza, wykonaj doświadczenia nr i .
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, badające właściwości chemiczne i fizyczne glukozy.
Problem badawczy:
Jakie właściwości fizykochemiczne ma glukoza?
Hipoteza:
Glukoza jest substancją stałą, dobrze rozpuszczalną w wodzie i praktycznie nierozpuszczalną w alkoholu i benzynie. Odczyn wodnego roztworu glukozy jest obojętny.
Co było potrzebne:
glukoza spożywcza;
etanol (możesz użyć spirytusu spożywczego);
benzyna;
woda;
uniwersalny papierek wskaźnikowy;
szkiełko zegarkowe;
bagietka;
probówki;
statyw na probówki.
Przebieg doświadczenia:
Określono stan skupienia, kolor, smak i zapach glukozy. Do jednej probówki nalano około wody, do drugiej - około benzyny, a do trzeciej – około etanolu. Do każdej z probówek wprowadzono niewielką ilość glukozy. Zawartość każdej z probówek wymieszano bagietką. Na uniwersalny papierek wskaźnikowy naniesiono kroplę roztworu, uzyskanego po wprowadzeniu glukozy do wody.
Obserwacje:
Badana właściwość | Obserwacje |
---|---|
Stan skupiena | stały |
Barwa | biała |
Zapach | bezwonna |
Smak* | słodki |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do wody (jednorodna/niejednorodna) | jednorodna |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do etanolu (jednorodna/niejednorodna) | niejednorodna |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do benzyny (jednorodna/niejednorodna) | niejednorodna |
Barwa uniwersalnego papierka wskaźnikowego w kontakcie z badanym roztworem | żółta |
Wnioski:
Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Glukoza to biała, bezwonna substancja stała o słodkim smaku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale jest praktycznie nierozpuszczalna w etanolu i w benzynie. Odczyn wodnego roztworu glukozy jest obojętny.
Zapisz obserwacje oraz wnioski z przeprowadzonego doświadczenia nr 1. Narysuj w zeszycie tabelę, jak ta zamieszczona poniżej, a następnie uzupełnij ją odpowiednimi obserwacjami.
Badana właściwość | Obserwacje |
---|---|
Stan skupiena | |
Barwa | |
Zapach | |
Smak* | |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do wody (jednorodna/niejednorodna) | |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do etanolu (jednorodna/niejednorodna) | |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do benzyny (jednorodna/niejednorodna) | |
Barwa uniwersalnego papierka wskaźnikowego w kontakcie z badanym roztworem |
Glukoza jest krystalicznym, białym ciałem stałym o słodkim smaku (jednak nie jest tak słodka jak cukier buraczany (sacharoza)). Nie ma zapachu (jest to substancja bezwonna). Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale jest praktycznie nierozpuszczalna w etanolu, benzynie i innych rozpuszczalnikach organicznych.
W kontakcie z wodnym roztworem glukozy uniwersalny papierek wskaźnikowy nie zmienia swojego zabarwienia – pozostaje żółty. Oznacza to, że wodny roztwór glukozy ma odczyn obojętny. Możemy zatem wnioskować, że pomimo obecności w cząsteczce glukozy grup , nie ma ona właściwości podobnych do wodorotlenków i nie ulega w wodzie procesowi dysocjacji elektrolitycznej.
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, badające reaktywność glukozy.
Problem badawczy:
Czy glukoza reaguje ze świeżo wytrąconym wodorotlenkiem miedzi() w podwyższonej temperaturze?
Hipoteza:
Glukoza reaguje z wodorotlenkiem miedzi() w podwyższonej temperaturze.
Co było potrzebne:
wodny roztwór glukozy;
wodny roztwór siarczanu() miedzi();
wodny roztwór wodorotlenku sodu;
probówka;
statyw na probówki;
drewniana łapa do probówek;
palnik (opcjonalnie zlewka z gorącą wodą);
zapałki.
Przebieg doświadczenia:
Do probówki wlano około wodnego roztworu siarczanu() miedzi(), a następnie dodano do niego około wodnego roztworu wodorotlenku sodu. Do uzyskanej w probówce mieszaniny wlano około wodnego roztworu glukozy. Zawartość probówki wytrząśnięto. Ogrzewano otrzymaną mieszaninę w płomieniu palnika, trzymając probówkę w drewnianej łapie.
Obserwacje:
Po wprowadzeniu wodnego roztworu wodorotlenku sodu do (niebieskiego) wodnego roztworu siarczanu() miedzi() zaobserwowano wytrącanie się niebieskiego, galaretowatego osadu. Po wprowadzeniu wodnego roztworu glukozy do otrzymanej w probówce mieszaniny i po wstrząśnięciu zawartości probówki wspomniany osad roztworzył się. W probówce pozostał klarowny szafirowy roztwór. W czasie ogrzewania roztworu zaobserwowano wytrącanie się ceglastoczerwonego osadu.
Wnioski:
Odnotowane w czasie trwania doświadczenia obserwacje pozwalają wnioskować, że glukoza reaguje z wodorotlenkiem miedzi() w podwyższonej temperaturze.
Zapisz obserwacje oraz wnioski z przeprowadzonego doświadczenia nr .
Na podstawie obserwacji poczynionych w czasie wykonywania doświadczenia nr można wnioskować, że glukoza reaguje ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi() w podwyższonej temperaturze.
W pierwszym etapie doświadczenia, po zmieszaniu wodnych roztworów wodorotlenku sodu i siarczanu() miedzi(), obserwujemy wytrącanie się niebieskiego, galaretowatego osadu. Osad ten to praktycznie nierozpuszczalny w wodzie wodorotlenek miedzi(). Równanie zachodzącej na tym etapie reakcji ma postać:
Po wprowadzeniu do uzyskanej mieszaniny wodnego roztworu glukozy i po ogrzaniu zawartości probówki obserwujemy wytrącanie się ceglastoczerwonego osadu. Osad ten to tlenek miedzi().
Uproszczone równanie opisanej reakcji chemicznej (z wykorzystaniem sumarycznych wzorów substancji) ma postać:
Przeprowadzone doświadczenie - reakcja glukozy ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi() w podwyższonej temperaturze to tzw. próba Trommerapróba Trommera.
Próba ta wykorzystywana jest w laboratoriach do wykrywania związków chemicznych o pewnych specyficznych właściwościach, nazywanych właściwościami redukującymi. Pozytywny jej wynik (a więc stwierdzenie w badanej próbce obecności związku chemicznego o właściwościach redukujących) to wytrącenie się ceglastoczerwonego osadu. Możemy zatem wnioskować, że glukoza ma właściwości redukujące. Co to dokładnie oznacza i na czym polegają właściwości redukujące substancji dowiesz się, jeśli zechcesz kontynuować naukę chemii na dalszych etapach edukacji.
Na tym etapie edukacji, próbę Trommera możemy wykorzystać w innym celu – do wykrywania glukozy w produktach spożywczych.
Po wprowadzeniu wodnego roztworu glukozy (lub czystej glukozy) do mieszaniny, zawierającej świeżo strącony wodorotlenek miedzi(), obserwujemy całkowite lub częściowe roztwarzanie się osadu i pojawienie się roztworu o barwie szafirowej.
Jest to spowodowane powstawaniem dobrze rozpuszczalnego w wodzie związku chemicznego glukozy z wodorotlenkiem miedzi(). Związek ten ma szafirowe zabarwienie.
Podobne obserwacje odnotowalibyśmy, używając w doświadczeniu odpowiedniego alkoholu polihydroksylowego (np. gliceryny), zamiast glukozy.
Próba ta pozwala bowiem na wykrycie tych związków chemicznych, w których cząsteczkach, przy sąsiednich atomach węgla, znajdują się przynajmniej dwie grupy hydroksylowe ().
Wykrywanie glukozy w produktach spożywczych.
Wyżej wspomnieliśmy już, że głównym źródłem glukozy w przyrodzie są rośliny. Być może słyszałaś/słyszałeś gdzieś informację, że duże ilości glukozy znajdują się w owocach. Zastanów się, w jaki sposób sprawdzić, czy wybrane przez Ciebie owoce (np. winogrona, truskawki, jabłka itp.) faktycznie zawierają glukozę. Wykonaj polecenie nr .
Zaprojektuj i wykonaj doświadczenie, pozwalające na sprawdzenie, czy glukoza znajduje się w wybranych przez Ciebie owocach. Sformułuj problem badawczy i postaw hipotezę. Wymień niezbędne odczynniki i sprzęt laboratoryjny. Zapisz instrukcję. Zweryfikuj postawioną hipotezę, przeprowadzając doświadczenie (w asyście osoby dorosłej). Zapisz odnotowane obserwacje i sformułuj wniosek.
Zaprojektuj doświadczenie, pozwalające na sprawdzenie, czy glukoza znajduje się w wybranych przez Ciebie owocach. Sformułuj problem badawczy i postaw hipotezę. Wymień niezbędne odczynniki i sprzęt laboratoryjny. Zapisz instrukcję.
Zastosowanie glukozy
Glukoza jest stosowana w różnych gałęziach przemysłu – od przemysłu spożywczego po włókienniczy. Wybrane zastosowania glukozy poznasz, przeglądając zdjęcia i informacje zawarte w poniższej galerii zdjęć.
3. Fruktoza
Budowa cząsteczki fruktozy
Cząsteczka fruktozyfruktozy zbudowana jest z sześciu atomów węgla, dwunastu atomów wodoru oraz sześciu atomów tlenu. Czy taki skład coś Ci przypomina? Jeśli zapiszemy wzór sumaryczny cząsteczki fruktozy:
to okaże się, że jest on identyczny jak wzór sumaryczny cząsteczki glukozy. Czy są to zatem takie same związki chemiczne? W odpowiedzi na to pytanie pomoże Ci poniższa grafika, na której przedstawiono wzory chemiczne, opisujące budowę cząsteczki fruktozy oraz model tej cząsteczki.
Analizując modele cząsteczek glukozy i fruktozy, można stwierdzić, że nie są to te same związki chemiczne. Pomimo takiego samego wzoru sumarycznego, mają różne struktury – atomy poszczególnych pierwiastków chemicznych są inaczej połączone w cząsteczkach obydwu omawianych cukrów prostych.
Związki chemiczne, które posiadają taki sam wzór sumaryczny, ale różnią się między innymi sposobem i kolejnością ułożenia wiązań, to tzw. izomeryizomery. Glukoza i fruktoza są zatem izomerami.
Zwróć uwagę, że również fruktozę zaliczamy do grupy heksoz – w skład jej cząsteczki wchodzi bowiem sześć atomów węgla.
Pierścienie w cząsteczkach fruktozy mogą zostać otwarte, podobnie jak to miało miejsce w przypadku glukozy.
Również w tym przypadku proces otwierania i zamykania się łańcucha w cząsteczce fruktozy może przebiegać wiele razy.
Występowanie fruktozy w przyrodzie
Słowo “fruktoza” pochodzi z języka łacińskiego, gdzie fructus to owoc. Głównym źródłem fruktozy w przyrodzie są właśnie owoce. Duże ilości tego cukru zawarte są również w nektarze kwiatów oraz w miodzie.
Wybrane właściwości fizykochemiczne fruktozy.
Zaprojektuj i wykonaj doświadczenie, pozwalające na zbadanie następujących właściwości fizycznych fruktozy: stanu skupienia, barwy, zapachu, smaku, rozpuszczalności w wodzie, w etanolu i w benzynie oraz odczynu wodnego roztworu fruktozy.
Sformułuj problem badawczy i postaw hipotezę. Wymień niezbędne odczynniki i sprzęt laboratoryjny. Zapisz instrukcję. Zweryfikuj postawioną hipotezę, przeprowadzając doświadczenie (w asyście osoby dorosłej). Zapisz odnotowane obserwacje i sformułuj wniosek.
*Uwaga: Smak fruktozy możesz zbadać jedynie w przypadku, jeśli analizujesz próbkę fruktozy spożywczej. Jeśli badana przez Ciebie próbka pochodzi z innego źródła, pod żadnym pozorem nie bierz jej do ust.
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, badające właściwości fizyczne i chemiczne fruktozy.
Problem badawczy:
Jakie właściwości fizykochemiczne ma fruktoza?
Hipoteza:
Fruktoza jest substancją stałą, dobrze rozpuszczalną w wodzie i praktycznie nierozpuszczalną w alkoholu i benzynie. Odczyn wodnego roztworu fruktozy jest obojętny.
Co było potrzebne:
fruktoza spożywcza;
spirytus spożywczy (etanol);
benzyna;
woda;
uniwersalny papierek wskaźnikowy;
szkiełko zegarkowe;
bagietka (pręcik);
probówki;
statyw na probówki.
Przebieg doświadczenia:
Próbkę fruktozy umieszczono na szkiełku zegarkowym. Określono stan skupienia, kolor i zapach fruktozy. Określono smak fruktozy spożywczej. Do jednej probówki nalano około wody, do drugiej – około benzyny, a do trzeciej – około etanolu. Do każdej z probówek wprowadzono niewielką ilość fruktozy. Zawartość każdej z probówek wymieszano bagietką. Na uniwersalny papierek wskaźnikowy naniesiono kroplę roztworu, uzyskanego po wprowadzeniu fruktozy do wody.
Obserwacje:
Badana właściwość | Obserwacje |
---|---|
Stan skupiena | stały |
Barwa | biała |
Zapach | bezwonna |
Smak | słodki |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do wody (jednorodna/niejednorodna) | jednorodna |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do etanolu (jednorodna/niejednorodna) | niejednorodna |
Mieszanina uzyskana po wprowadzeniu glukozy do benzyny (jednorodna/niejednorodna) | niejednorodna |
Barwa uniwersalnego papierka wskaźnikowego w kontakcie z badanym roztworem | żółta |
Wnioski:
Postawiona hipoteza jest prawdziwa. Fruktoza to biała, bezwonna substancja stała o słodkim smaku. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale jest praktycznie nierozpuszczalna w etanolu i w benzynie. Odczyn wodnego roztworu fruktozy jest obojętny.
Fruktoza jest krystalicznym, białym ciałem stałym o słodkim smaku (jest słodsza niż glukoza i cukier buraczany (sacharoza)). Podobnie jak glukoza, jest substancją bezwonną.
Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, ale jest praktycznie nierozpuszczalna w etanolu, benzynie i innych rozpuszczalnikach organicznych. Wodny roztwór fruktozy ma odczyn obojętny.
Fruktoza, podobnie jak glukoza, również posiada właściwości redukujące. W związku z tym daje pozytywny wynik próby Trommera – po ogrzaniu fruktozy ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi() zaobserwujemy ceglastoczerwony osad.
W środowisku zasadowym (przy nadmiarze zasady sodowej), w jakim prowadzona jest próba Trommera, fruktoza przekształca się w glukozę. Wspomniana przemiana to tzw. tautomeryzacja.
Zastosowanie fruktozy
Wybrane zastosowania fruktozy poznasz, przeglądając zdjęcia i informacje zawarte w poniższej galerii zdjęć.
4. Porównanie wybranych właściwości fizykochemicznych glukozy i fruktozy
Jeśli przeanalizujesz prawidłowe odpowiedzi z polecenia nr , to okaże się, że rozróżnienie glukozy i fruktozy, w oparciu o analizowane właściwości, może być niemożliwe. Gdybyśmy dysponowali próbkami czystych cukrów: glukozy spożywczej i fruktozy spożywczej, to wówczas moglibyśmy rozróżnić je na podstawie intensywności smaku. Fruktoza jest bowiem dużo słodsza od glukozy. Jednak identyfikując substancje w laboratorium chemicznym, nie wolno ich próbować.
Czy glukoza i fruktoza różnią się jakimiś właściwościami?
Ustaliliśmy już, że glukoza i fruktoza, pomimo takiego samego wzoru sumarycznego, są zupełnie innymi związkami chemicznymi. zatem powinny różnić się przynajmniej kilkoma właściwościami. Właściwości te zamieszczono w poniższej tabeli.
Właściwość | Glukoza | Fruktoza |
---|---|---|
gęstość w temperaturze pokojowej | ||
temperatura topnienia | ||
rozpuszczalność w wodzie w temperaturze pokojowej |
Zwróć uwagę, że za pomocą przeprowadzonych doświadczeń ustaliliśmy, że obydwa cukry są dobrze rozpuszczalne w wodzie. Jednak sama rozpuszczalność tych cukrów w wodzie jest różna. Fruktoza jest cukrem najlepiej rozpuszczalnym w wodzie.
Aby w warunkach laboratoryjnych odróżnić glukozę od fruktozy, należy sprawdzić, w jaki sposób cukry te zachowują się wobec wody bromowej z dodatkiem wodorowęglanu sodu . Objawy reakcji zaobserwujemy wyłącznie dla glukozy. Będą nimi odbarwienie się brunatnopomarańczowego roztworu i wydzielanie się bezbarwnego, bezwonnego gazu. Uproszczone równanie zachodzącej reakcji ma postać:
Dodatek wodorowęglanu sodu sprawia, że fruktoza w roztworze wodnym nie może przekształcić się w glukozę. W związku z tym fruktoza nie wykazuje w analizowanej przemianie chemicznej takich samych właściwości jak glukoza.
Podsumowanie
Cukry to związki chemiczne zbudowane z atomów węgla, wodoru i tlenu.
Cukry dzielimy na proste i złożone.
Do cukrów prostych zaliczamy między innymi glukozę i fruktozę. Związki te są izomerami - mają identyczny wzór sumaryczny – (), ale różnią się strukturą.
Zarówno glukoza, jak i fruktoza, to białe, krystaliczne substancje stałe, które dobrze rozpuszczają się w wodzie. Wodne roztwory tych cukrów mają odczyn obojętny.
Glukoza i fruktoza są produktami procesu fotosyntezy.
Aby wykryć glukozę w produktach spożywczych, należy przeprowadzić tzw. próbę Trommera – odpowiednio przygotowany produkt ogrzewać ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi(). Pozytywny wynik tej próby, świadczący o obecności glukozy w analizowanym produkcie, to obecność w probówce, po zakończeniu doświadczenia, ceglastoczerwonego osadu.
Korzystając z dostępnych źródeł informacji (np. encyklopedii, podręczników, czasopism naukowych, Internetu), sporządź krótką notatkę, dotyczącą znaczenia glukozy i fruktozy w organizmie ludzkim.
Spalanie glukozy i fruktozy w komórkach jest głównym źródłem energii w organizmie człowieka. Stosując wzory sumaryczne, napisz równanie reakcji całkowitego spalania glukozy.
Glukoza i fruktoza wykorzystywane są w przemyśle alkoholowym. Ulegają bowiem procesowi fermentacji alkoholowej. Stosując wzory sumaryczne oraz uproszczony wzór alkoholu (z uwzględnieniem grupy funkcyjnej), napisz równanie reakcji fermentacji alkoholowej glukozy.
Słownik
nazywane czasem węglowodanami; grupa związków chemicznych zbudowanych z atomów węgla, wodoru i tlenu; ze względu na złożoność budowy, cukry dzielimy na proste i złożone
związki chemiczne składające się z co najmniej dwóch reszt cząsteczek cukrów prostych, połączonych ze sobą; cukry złożone można rozłożyć na cukry prostsze w wyniku odpowiednich przemian chemicznych; np. sacharoza, maltoza, skrobia, celuloza
cukry, których nie można rozłożyć na cukry prostsze;
z cukrów prostych, w wyniku odpowiednich reakcji chemicznych, mogą powstawać cukry złożone; np. glukoza, fruktoza
cukier prosty o wzorze sumarycznym ; główny produkt fotosyntezy; jest białą, krystaliczną substancją stałą o słodkim smaku; dobrze rozpuszcza się w wodzie, a słabo w rozpuszczalnikach organicznych
cukier prosty o wzorze sumarycznym ; ma podobne właściwości do glukozy, ale jest od niej słodsza
(gr. isos = równy, meros = część)
związki chemiczne o identycznym wzorze sumarycznym, różniące się między sobą sposobem lub kolejnością łączenia się atomów lub różnym rozmieszczeniem atomów poszczególnych pierwiastków w przestrzeni; izomerami są między innymi glukoza i fruktoza
reakcja pozwalająca na sprawdzenie obecności glukozy w badanych próbkach; próba ta polega na ogrzewaniu odpowiednio przygotowanej próbki ze świeżo strąconym wodorotlenkiem miedzi(); pozytywny wynik próby to ceglastoczerwony osad, który świadczy o obecności glukozy w badanej próbce
Ćwiczenia
Uczeń przeprowadził doświadczenie zilustrowane na poniższym schemacie:
Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, w którym w szczelnie zamkniętej kolbie stożkowej, wyposażonej w rurkę, prowadzącą do zlewki, zawierającej wodę wapienną, umieszczono mieszaninę glukozy, wody destylowanej i drożdży spożywczych.
Bibliografia
Danikiewicz W., Chemia dla licealistów, Chemia organiczna, Warszawa 2013.
Dobrosz‑Teperek K., Dasiewicz B., Chemia w kuchni, Kraków 2012.
Encyklopedia PWN
Szczypiński R., Projektowanie doświadczeń chemicznych, Warszawa 2019.