Czas nas uczy pogody

R1ZVtXkUnhhCU1

Fotografia barwna w układzie poziomym przedstawiająca w większej części kadru kamienistą nadmorską plażę, a na niej, na pierwszym planie, śmiejącego się, szczupłego, starszego mężczyznę, siedzącego na jednym z czterech dużych głazów. Morze widać w tle u góry po lewej stronie kadru. Mężczyzna jest ubrany w czarne dżinsy i obcisłą sportową bluzę. Ręce z otwartymi dłońmi uniósł, rozkładając je szeroko. Usta w szerokim uśmiechu ukazują jego białe zęby. Włosy mężczyzny są całkowicie posiwiałe. — Starszy, uśmiechnięty mężczyzna
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Czas życia mija niepostrzeżenie z chwili na chwilę. O jego upływie informuje nas zegar. Takim zegarem jesteśmy też my sami, ale nie odmierza on minut i godzin, lecz dłuższe okresy: dzieciństwo, młodość, dojrzałość i starość. Każdy z nich wyróżnia się w jakiś sposób naszym podejściem do świata. Temat czasu ludzkiego życia stanowi jeden z najważniejszych wątków kultury, zarówno wysokiej, jak i popularnej, np. tekstów piosenek.

Polecenie 1

Wpisz w poniższe pola skojarzenia związane ze słowami – 'starość' i 'młodość'. Możesz dodać ilustracje nawiązujące do tych wyrazów.

RxInHgB5LgjG3

Polecenie 1

Wpisz skojarzenia związane ze słowami 'starość' i 'młodość'.

RF3iAYgmE9Ryj

Ćwiczenie 1

RiZq2L5u35OhK

Ktoś powycinał z podanych sentencji słowa „starość” i „młodość”. Uzupełnij je i przepisz wybrane cztery sentencje do zeszytu.

„.................. zamiast jutra posiada wczoraj”.
Alfred Aleksander Konar

„Najmilszym okresem życia jest ....................”.
Pliniusz Młodszy

„W .................... radzę, myśl o ..................”.
Przysłowie

„.................. przysparza więcej zmarszczek duchowi niż twarzy”.
Monteskiusz

„.................... to nic takiego. Przejdzie z czasem”.
Autor nieznany

„W .................... szukamy wierzchołków, na starość korzeni”.
Marierose Fuchs [czyt. mariroz fus]

„Każdy pragnie żyć długo, ale nikt nie chciałby ..................”.
Jonathan Swift [czyt. dżonatan słift]

„.................. nie czujesz – czują ją inni”.
Stefan Kisielewski

„.................... byłaby doskonała, gdyby przytrafiała się pod koniec życia”.
Herbert Henry Asquith [czyt. herbert henri askłit]

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Przeczytaj tekst Jacka Cyganaj0000008RBB6v21_000tp001Jacka Cygana, a następnie wykonaj polecenia.

Czas nas uczy pogodyJacek Cygan

Jacek Cygan Czas nas uczy pogody
Widziałem wiatr o siwych włosach,
roznosił spokój wśród pól,
W ciepłe babie lato kości grzał.
A innym razem lasy kosił,
Spadał ostrzem z gór.
Młody był, Bogiem był i gnał,
Wolny tak.
Wiele dni, wiele lat czas nas uczy pogody,
Zaplącze drogi, pomyli prawdy, nim zboże oddzieli od trawy.
Bronisz się, siejesz wiatr, myślisz – jestem tak młody.
Czas nas uczy pogody, tak od lat, tak od lat.
Ilu ludzi czas wyleczył z ran,
Zamienił w spokój burzę krwi?
Może kiedyś nam, pod jesień tak,
Też czoła wypogodzi i wygładzi brwi?
Widziałem dni w muzeach sennych,
O wnętrzach zimnych jak mrok.
Starsi ludzie w rogach wielkich sal.
Księgi pełne myśli pełne
Pokrył gruby kurz.
Herbaty smak, kapci miękkich szum,
Spokój serc.
Wiele dni, wiele lat czas nas uczy pogody,
Zaplącze drogi, pomyli prawdy, nim zboże oddzieli od trawy.
Bronisz się, siejesz wiatr, myślisz – jestem tak młody.
Czas nas uczy pogody, tak od lat, tak od lat.
unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Jacek Cygan, Czas nas uczy pogody, [w:] Jacek Cygan, Życie jest piosenką, Kraków 2014, s. 48–49.

Ćwiczenie 2

Określ, kim jest podmiot liryczny i adresat liryczny wiersza Jacka Cygana. Poprzyj swoją odpowiedź przykładami z tekstu.

R5GaI0HxMiGaA

Ćwiczenie 3

Określ główną myśl utworu Jacka Cygana. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R5MgqmV9Pc54x

Polecenie 2

Odszukaj i wypisz fragmenty wiersza, które odnoszą się do młodości i do starości.

R5BoK9yr03Kdr

Ćwiczenie 4

Omów zalety obu etapów życia człowieka wskazane w utworze Czas nas uczy pogody. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RIwjW9QMHzcLu

Ćwiczenie 5

Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa z wiersza – 'Bronisz się, siejesz wiatr'.

Ćwiczenie 6

Podaj, jakie wiatry przywołane zostały w pierwszej zwrotce wiersza. Wyjaśnij, co one uosabiają.

R1d1nvnwAyEdr

Ćwiczenie 7

Wyjaśnij jaką rolę przypisuje czasowi podmiot liryczny. Wynotuj jego działania.

Ćwiczenie 8

Wyjaśnij dwuznaczność słowa 'pogoda' w tytule utworu. Zapisz swoją odpowiedź.

Polecenie 3

Zapoznaj się z cyklem obrazów Podróż życia, przedstawiającym różne okresy życia człowieka, autorstwa amerykańskiego malarza Thomasa Cole'aj0000008RBB6v21_000tp002Thomasa Cole'a (1801–1848). Wskaż te spośród nich, które mogłyby stanowić ilustrację do wiersza Jacka Cygana. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1T9nl2MZpXD1

Polecenie 3

Zapoznaj się z opisami cyklu obrazów Podróż życia, przedstawiającymi różne okresy życia człowieka, autorstwa amerykańskiego malarza Thomasa Cole'aj0000008RBB6v21_000tp002Thomasa Cole'a (1801–1848). Wskaż te spośród nich, które mogłyby stanowić ilustrację do wiersza Jacka Cygana. Uzasadnij swoją odpowiedź.

REvEspmJNIZ49

R6jXNHBHlkQiL

Reprodukcja barwna obrazu olejnego o układzie poziomym przedstawiającego skalisty krajobraz o świcie. To pierwszy obraz z cyklu Podróż życia zatytułowany Dzieciństwo. U dołu po lewej stronie, strumieniem wypływającym z groty w stromej skalnej ścianie, sunie niewielka łódź z dwojgiem niezwykłych pasażerów: nagim niemowlęciem i Aniołem Stróżem. Część dziobową jej kadłuba i burty obłożono drewnianymi, jasnobrązowymi rzeźbami. Są to trzymające się za ręce jakby brodzące w wodzie skrzydlate postacie o dziecięcych twarzach. Dziób wieńczy, również skrzydlata wznosząca się i wygięta ku górze – długowłosa postać kobieca trzymająca w uniesionych dłoniach klepsydrę odmierzającą czas. Podobnie wygięta i wzniesiona jest zaopatrzona w ster rufa, czyli tył łodzi. Wypełniono ją po brzegi kwiatami, na których siedzi, wymachując rękoma, niemowlę. Za jego plecami stoi ubrany w białą powłóczystą szatę anioł trzymający rumpel steru. Nad jego głową unosi się gwiazda otoczona promieniami światła. Brzegi strumienia porasta bujna roślinność urozmaicanej nadnaturalnej wielkości wielobarwnymi kwiatami. Obie postaci – oświetlone promieniami słońca, wschodzącego za prawą krawędzią obrazu – oraz ich odbicia w wodzie kontrastują z mrokiem groty w tle. Ponad nią i w prawo ciągną się pełne załomów skały, które górą giną początkowo za krawędzią obrazu. Z lewej strony spowija je brunatny cień. Im bardziej oddalają się od lewej krawędzi, tym bardziej miejscami różowieją. Od połowy obrazu ukazują swoje szczyty spowite w pasmach chmur i gwałtownie kończą skalnym urwiskiem, którego pionowa krawędź wyraźnie rysuje się na tle czystego w tym miejscu, jasnego nieba. Dopiero dalej ciągną się w lewo po horyzont grzebienie kolejnych, już całkiem jasnoróżowych szczytów, by ostatecznie rozpłynąć się w złotawych mgłach. Ponad nimi niebo, które przy prawej krawędzi pozbawione jest chmur i z żółci nad horyzontem przechodzi płynnie ku górze w jasny błękit. — *Podróż życia: dzieciństwo*
Źródło: Thomas Cole, *Podróż życia: dzieciństwo*, 1842, olej na płótnie, Instytut Sztuki im. Munsona, Williamsa i Proctora [czyt. mansona, łiliamsa i proktora], domena publiczna.

RSinqFz1qzM4J

Reprodukcja barwna obrazu olejnego o układzie poziomym przedstawiającego krajobraz w pełnym słońcu z toczącą spokojnie swe wody rzeką i mirażem na niebie. To drugi obraz z cyklu Podróż życia zatytułowany Młodość. Na pierwszym planie, trochę w prawo od środka, u dołu malowidła, od brzegu odbija łódź, którą steruje młodzieniec w czerwonej tunice. Nie zwraca on uwagi na stojącego na prawo od niego na nadrzecznej polanie ubranego w białą suknię Anioła Stróża ze świetlistą poświatą nad głową. U stóp niebiańskiego posłańca kwitną kwiaty. Uniesioną prawą dłonią wskazuje na rzekę, która pośród szpalerów drzew na obu jej brzegach przecina skosem dół obrazu z prawa na lewo niemal do krawędzi płótna, by zniknąć za zakolem poniżej mirażu. Na tym samym poziomie, gdzie rzeka skręca, ale po prawej stronie obrazu w prześwicie pomiędzy drzewami nad aniołem widać jej ujście do morza. Tę stronę kompozycji zamykają: przy samej krawędzi płótna palma, której korona niknie w jego górnym narożniku i wysokie drzewo na lewo od anioła. Środek obrazu wyznaczają odległe strzeliste szczyty łańcuchów skalistych gór. Na lewo od nich w górnej części nieba miraż z białych chmur. Przybrały one kształt ponadnaturalnej wielkości świetlistej budowli – świątyni lub pałacu – która wznosi się schodkowo, jak piramida, kończąc rozległą kondygnacją z płaskim dachem. Na jego środku okrągła, zwężająca się ku górze podstawa dźwiga ogromną gładką kulę. Przypomina ona wyblakły księżyc w pełni widoczny niekiedy na niebie w środku dnia. Po obu bokach ostatniej kondygnacji jej naroża zamykają znicze formą przypominające rozszerzone górą puchary. Nad każdym z nich unosi się pojedynczy płomień. Młodzieniec, wskazując ręką zjawisko na niebie, najwyraźniej ma zamiar podążyć za nim swoją łodzią pokrytą rzeźbami. Centralna rzeźba na dziobie to wzniesiona, wygięta w łuk skrzydlata postać kobiety trzymająca w wyciągniętych w stronę mirażu dłoniach klepsydrę, którą odmierza czas. Bliższa widzowi, rufa łodzi, również się wznosi łukiem, a na szczycie ma umieszczony rumpel steru. Młodzieniec przytrzymuje go lewą dłonią. — *Podróż życia: młodość*
Źródło: Thomas Cole, *Podróż życia: młodość*, 1842, olej na płótnie, Instytut Sztuki im. Munsona, Williamsa i Proctora [czyt. mansona, łiliamsa i proktora], domena publiczna.

RxcsZkeumKbPC

Reprodukcja barwna obrazu olejnego o układzie poziomym przedstawiającego pośród burzy i zapadających ciemności u schyłku dnia krajobraz z rwącą rzeką unoszącą w stronę niebezpiecznego, bystrego uskoku niewielką łódź. To trzeci obraz z cyklu Podróż życia, a zatytułowany Dojrzałość. Mroki nadciągającej nocy rozświetla pasmo pomarańczowego światła zachodu w chmurach nad horyzontem po prawej stronie i w górnym prawym narożniku blask bijący od anioła. Pierwszy plan otwiera z prawej strony w dolnym narożniku strzaskany nawałnicą pień drzewa z kipielą wody w tle uchodzącej pośród skał do morza. Z lewej dorosły mężczyzna, brodaty brunet w czerwonej tunice splótłszy błagalnie dłonie, klęczy na dorobku całego życia, który pomieścił w swej rzeźbionej łodzi. Jedna z rzeźbionych skrzydlatych postaci ma otwarte do krzyku usta. Dziób skierowany w stronę kipieli wieńczy skrzydlata postać kobieca trzymająca w uniesionych dłoniach klepsydrę odmierzającą czas. Wygięta i wzniesiona rufa jest zaopatrzona w ster, jednak zajęty modłami człowiek zaniechał kierowania łodzią. W tle za rzeką zwaliste skały z lewej strony sięgające górnej krawędzi obrazu. Tam w otoczeniu skłębionych, brunatnych obłoków Anioł Stróż w blasku spokojnie przygląda się temu, jak wypełni się los człowieczy. — *Podróż życia: dojrzałość*
Źródło: Thomas Cole, *Podróż życia: dojrzałość*, 1842, olej na płótnie, Instytut Sztuki im. Munsona, Williamsa i Proctora [czyt. mansona, łiliamsa i proktora], domena publiczna.

RKVh6czi5tRYz

Reprodukcja barwna obrazu olejnego o układzie poziomym, czwartego, zamykającego cyklu Podróż życia, zatytułowanego Starość. Malowidło przedstawia na pierwszym planie niewielką rzeźbioną łódź z siedzącym w niej modlącym się, posiwiałym, brodatym starcem i towarzyszącego mu Anioła Stróża. Ukazani są oni na tle ponurego krajobrazu morskiego spowitego brunatnymi chmurami. Rozświetla je ciepłe oślepiające światło. Jego źródło znajduje się w górnym lewym narożniku płótna. W tej partii nieba obłoki przybierają barwy od złotej przez różową do szarobrązowej. Światło wydobywa z mroku u dołu obrazu pozbawioną steru łódź ze śladem na dziobie po utrąconej przez nawałnicę rzeźbie postaci niosącej klepsydrę. Najmocniej z mrokiem kontrastuje jednak unosząca się nad ubranym w czerwoną tunikę pasażerem łodzi postać Anioła Stróża w białej szacie. Zwracając twarz w stronę starca, ukazuje mu pierwszy raz oblicze. Dłonią wyciągniętej w bok prawej ręki wskazuje na światło i widoczną z daleka w jego poświacie, nad chmurami w centrum obrazu, drugą podobną jemu skrzydlatą postać. Ta z kolei wskazuje dalszą drogę lewą ręką. Na tle wody z odbiciami łodzi, wzdłuż dolnej krawędzi płótna piętrzą się zwały kamieni na brzegu. Z prawej strony nieco dalej sterczą nadbrzeżne skały. Ich szczyty giną w ciemnych obłokach opadających na powierzchnię wody, przegradzając drogę morską w środkowej partii kompozycji. — *Podróż życia: starość*
Źródło: Thomas Cole, *Podróż życia: starość*, 1842, olej na płótnie, Instytut Sztuki im. Munsona, Williamsa i Proctora [czyt. mansona, łiliamsa i proktora], domena publiczna.

Polecenie 4

Odszukaj w internecie i zapoznaj się z wersją śpiewaną utworu Jacka Cygana
w wykonaniu Grażyny Łobaszewskiej z muzyką Krzesimira Dębskiego. Odpowiedz na poniższe pytania.

Czy interpretacja wokalna Grażyny Łobaszewskiej ułatwia zrozumienie słów Jacka Cygana?
Czy akompaniament muzyczny ma wpływ na nastrój utworu?

RA9xWAXbcf99S

Polecenie 4

Napisz, czy utwór Czas nas uczy pogody mówi o wspólnym doświadczeniu ludzi, czy też odnosi się do indywidualnego człowieka.

R1CJK8AF9KgLH

Polecenie 5

Sprawdź w słowniku języka polskiego znaczenie związku wyrazowego 'matuzalowy wiek'. Następnie ułóż z nim zdanie.

RCnt1OxJOSyxd

Ćwiczenie 9

Korzystając ze słownika języka polskiego, wyjaśnij znaczenie słowa adolescencja. Ułóż zdanie z tym wyrazem.

R1OHAM79vn3tr

R1cwzcnP14R5V

Ćwiczenie 10

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

R1BGnwRoPNTuG

Ćwiczenie 11

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 6

Opisz, jak wyobrażasz sobie swoją starość. Określ, jak może zmienić się twój wygląd, a jak cechy charakteru.

R1HFju3NeQzmU

j0000008RBB6v21_000tp001

j0000008RBB6v21_000tp002