Człowiek a cebula. O wierszu Wisławy Szymborskiej

1. Cele lekcji

Wiadomości

Uczeń zna wymowę wiersza Wisławy Szymborskiej „Cebula”.

Umiejętności

Uczeń dokonuje własnej definicji pojęcia „człowiek”.

Uczeń interpretuje wiersz Wisławy Szymborskiej „Cebula”.

Uczeń wskazuje na środki stylistyczne użyte przez poetkę, określa cel napisania utworu.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem

Rozmowa

Praca indywidualna, grupowa i zbiorowa

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik

4. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło „człowiek”. Prosi każdego ucznia o zapisanie własnej definicji pojęcia.

Uczniowie czytają swoje propozycje, wybierają cechy najważniejsze, które wyróżniają człowieka spośród innych istot żywych.

Uczniowie czytają definicję „człowieka” w encyklopedii. Zastanawiają się, które cechy są dla nich najważniejsze, jak sami siebie definiują.

Uczniowie odpowiadają, dlaczego czasem ludzie, charakteryzując kogoś, używają zwrotu „to nie człowiek”. Jaki więc powinien być człowiek?

Faza realizacyjna

Uczniowie odpowiadają, z jakimi istotami porównuje się człowieka, aby wykazać wyższość jego gatunku.

Uczniowie pracują w parach. Nauczyciel informuje uczniów, że otrzymają karteczki, na których będzie podana „rzecz”, do której należy porównać człowieka, znaleźć wszystkie podobieństwa i różnice. Każda para otrzymuje karteczkę z napisem „cebula”.

Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy. Oceniają, czy takie zestawienie ma w ogóle sens. Odpowiadają, co wynika z tego porównania o człowieku, np. nie jest rośliną, żyje długo.

Nauczyciel informuje uczniów, że za chwilę przeczytają wiersz Wisławy Szymborskiej, która postanowiła zrobić takie porównanie pomiędzy człowiekiem a cebulą.

Uczniowie czytają wiersz Wisławy Szymborskiej i odpowiadają, czy zwrócili uwagę na te same cechy.

Na podstawie wiersza uczniowie wypełniają tabelę, która przedstawi porównanie dokonane przez poetkę:

Na podstawie porównania tworzą definicje człowieka i cebuli.

Uczniowie zastanawiają się, kto lepiej wypada w tym zestawieniu: człowiek czy cebula.

Uczniowie zastanawiają się nad stosunkiem podmiotu lirycznego do człowieka, odpowiadają, czy podmiot traktuje człowieka w sposób lekceważący. Nauczyciel prosi uczniów, aby zwrócili uwagę na końcowe słowa utworu: „i jest nam odmówiony/ idiotyzm doskonałości”. Uczniowie odpowiadają, co z tych końcowych słów wynika.

Uczniowie dowiadują się o człowieku z określeń dotyczących cebuli: „mogłaby wejrzeć w siebie/ cebula bez przerażenia”, „byt niesprzeczny cebula”, „sam się aureolami/ na własną chwałę oplata”.

Uczniowie wypisują metafory, jakich użyła poetka.

Wskazują na słownictwo potoczne, które Szymborska zastosowała w swoim wierszu („co innego cebula”, „do głębi itympodobna”).

Uczniowie zastanawiają się, w jakim celu poetka napisała ten wiersz, czy chciała tylko rozbawić czytelnika, czy zakpić sobie z niego, czy może coś mu przekazać.

Faza podsumowująca

Uczniowie pracują w grupach. Każda grupa wybiera sobie element rzeczywistości, do którego mogłaby porównać człowieka, aby wykazać cechy najważniejsze dla gatunku ludzkiego. Wzorem porównania jest wiersz Szymborskiej.

Uczniowie przedstawiają swoje propozycje, wzajemnie je oceniają.

5. Bibliografia

M. Nagajowa, Świat w słowach i obrazach. Podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego dla klasy pierwszej gimnazjum, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999.

6. Załączniki
brak

a) Karta pracy ucznia
brak

b) Zadanie domowe

Napisz wiersz lub fragment prozy w celu przedstawienia twojej własnej definicji człowieka.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza
brak