E-materiały do kształcenia zawodowego

Komputerowe systemy sterowania ruchem

Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym — Technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

bg‑green

Czytanie schematów urządzeń SRK, symboli i oznaczeń elementów stosowanych w dokumentacji

SCHEMAT INTERAKTYWNY

1

Spis treści

2

Czym jest plan schematyczny urządzeń SRK i jak go sporządzamy?

Plan schematyczny urządzeń sterowania ruchem kolejowym jest jednym z podstawowych dokumentów na posterunku technicznym. Jego zawartość odwzorowuje układ torowy, lokalizację budynków i budowli, urządzeń sterowania ruchem kolejowym, czy też innych istotnych elementów.

To podstawowy dokument dla dyżurnego ruchu, który na podstawie zamontowanych urządzeń SRK zarządza ruchem kolejowym i stosuje odpowiednie zasady w zależności od lokalizacji semaforów, tarcz ostrzegawczych czy ogólnej realizacji przebiegów zorganizowanych i niezorganizowanych.

Zasadniczo plan schematyczny wykonuje się na podstawie planu sytuacyjnego układu torowego. Na planie schematycznym urządzeń srk przedstawia się układ torów i rozjazdów w skali skażonej (zasadniczo w skali podłużnej 1:2000 i poprzecznej 1:500). Oznacza się urządzenia SRK i przebiegi pociągów.

Zasadniczym kolorem używanym na planach schematycznych jest czarny. Oznacza się nim elementy istniejące lub elementy na nowoprojektowanym rysunku. Dodatkowo kolorem żółtym oznacza się elementy do demontażu, a czerwonym – elementy dobudowywane.

1
1

Pierwsza ilustracja przedstawia plan schematyczny sterowania ruchem kolejowym. Na ilustracji znajdują się trzy punkty interaktywne.

  1. Wskaźnik wu jedenaście a
    tekst:   wskaźniki uprzedzające o tym, że za wskaźnikami znajduje się tarcza ostrzegawcza otwarty nawias Te o A zamknięty nawias, której światło może nie być widoczne w sposób ciągły.

  2. Tarcza ostrzegawcza Te o a
    tekst:  dwukomorowy sygnalizator odnoszący się do semafora wjazdowego A posiadający jedno światło ciągłe zielone oraz jedno światło pomarańczowe otwarty nawias ciągłe i migowe zamknięty nawias oraz umiejscowiony pod nim wskaźnik Wu jeden „Wskaźnik usytuowania”.

  3. Semafor wjazdowy A
    tekst:  pięciokomorowy semafor posiadający jedno światło ciągłe zielone, dwa światła ciągłe pomarańczowe, jedno światło ciągłe czerwone oraz jedno światło migowe białe. Można na nim podać sygnał zezwalający na jazdę z najwyższą dozwoloną oraz ze zmniejszoną prędkością, a także sygnał zastępczy Sz.

Druga ilustracja przedstawia plan schematyczny sterowania ruchem kolejowym na placu ładunkowym. Na ilustracji znajduje się osiem punktów interaktywnych.

  1. Przejazd kolejowo‑drogowy

  2. Nastawnia dysponująca parterowa
    tekst:  z urządzeniami przekaźnikowymi o skrócie posterunku „Kp”

  3. Semafor wyjazdowy E otwarty nawias karzełkowy zamknięty nawias
    tekst:  pięciokomorowy semafor posiadający jedno światło ciągłe zielone, dwa światła ciągłe pomarańczowe, jedno światło ciągłe czerwone oraz jedno światło białe ciągłe i migowe. Można na nim podać sygnał zezwalający na jazdę z najwyższą dozwoloną oraz ze zmniejszoną prędkością, sygnał zastępczy Sz a także sygnał eM es 2 „Jazda manewrowa dozwolona”.

  4. Rozjazd zwyczajny
    tekst:  uzależniony w przebiegach

  5. Rozjazd krzyżowy podwójny
    tekst: otwarty nawias anglik zamknięty nawias

  6. Rozjazd zwyczajny prawy
    tekst:  nieuzależniony w przebiegach

  7. Wykolejnica numer dwa
    tekst:  kierunek wykolejania taboru jest od bocznicy)

  8. Tor główny zasadniczy numer jeden
    tekst:  o długości użytkowej sześćset sześćdziesiąt cztery metry.

  9. Semafor wyjazdowy Ka otwarty nawias wysoki zamknięty nawias
    Tekst:  czterokomorowy semafor posiadający jedno światło ciągłe zielone, jedno światło ciągłe czerwone jedną komorę pustą oraz jedno światło białe ciągłe i migowe. Można na nim podać sygnał zezwalający na jazdę z najwyższą dozwoloną oraz ze zmniejszoną prędkością, sygnał zastępczy Sz a także sygnał eM es 2 „Jazda manewrowa dozwolona”. Dodatkowo semafor ten posiada wskaźnik Wu dwadzieścia cztery, dzięki któremu można zezwolić na jazdę po torze przeciwnym do zasadniczego.

  10. Tarcza manewrowa numer dwadzieścia dwa otwarty nawias wysoka zamknięty nawias
    tekst:  dwukomorowa tarcza z jednym światłem ciągłym niebieskim oraz jednym światłem ciągłym białym. Wyświetla się na nim dwa sygnały: eM es jeden „Jazda manewrowa zabroniona” oraz eM es dwa „Jazda manewrowa dozwolona”.

Trzecia ilustracja przedstawia plan schematyczny sterowania ruchem kolejowym na planie znajduje się Tor główny zasadniczy numer dwa. Ilustracja posiada jeden punkt interaktywny podpisany Tor główny zasadniczy numer dwa.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3

Jakie elementy zaznaczamy na planach schematycznych?

Na planie schematycznym urządzeń sterowania ruchem kolejowym należy oznaczać w sposób ustandaryzowany:

  1. Numery torów, zwrotnic i wykolejnic;

  2. Ukresy rozjazdów, zasadnicze położenie zwrotnic i wykolejnic;

  3. Usytuowanie napędów, rygli, zamków zwrotnicowych i nastawników lokalnych względem rozjazdów;

  4. Przebiegi pociągowe dla danych kierunków i rodzajów pociągów;

  5. Sygnalizatory;

  6. Urządzenia Bezpiecznej Kontroli Jazdy Pociągu (BKJP) ze wskaźnikami;

  7. Posterunki nastawcze wraz z rodzajem urządzeń i usytuowaniem stanowiska;

  8. Granice okręgów nastawczych;

  9. Przejazdy kolejowo‑drogowe, przejścia dla pieszych, mosty oraz wiadukty;

  10. Perony i ich czynne krawędzie;

  11. Długości użyteczne torów;

  12. Kozły oporowe;

  13. Kierunki linii włączonych do stacji ze wskazaniem nazwy najbliższego posterunku zapowiadawczego i stacji węzłowej;

  14. Kilometraż torów podany w postaci kilometrów i hektometrów;

  15. Urządzenia kontroli niezajętości torów i rozjazdów;

  16. Przytorowe urządzenia srk na górkach rozrządowych;

  17. Urządzenia zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

  18. Kierunek północny.

Aby sprawnie posługiwać się planem schematycznym, należy znać wykorzystywane symbole i oznaczenia, które zostały omówione w Instrukcji sygnalizacji Ie‑1.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4

Budynki, nastawnie i posterunki, do których należą nastawnie

  • parterowe z urządzeniami ręcznymi;

  • piętrowe z urządzeniami ręcznymi;

  • parterowe i piętrowe z urządzeniami mechanicznymi;

  • parterowe i piętrowe z urządzeniami elektrycznymi, np. przekaźnikowymi;

  • parterowe i piętrowe z urządzeniami komputerowymi.

R1BzAcZTwsTCA
Budynki, nastawnie i posterunki - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

5

Tory i ich rodzaje

  • tor główny zasadniczy;

  • główny dodatkowy;

  • boczny;

  • tory zelektryfikowane;

  • wszystkie rodzaje w kierunku zasadniczym;

  • dla pociągów towarowych w kierunku zasadniczym;

  • dla pociągów podmiejskich w kierunku zasadniczym;

  • komunikacyjne do obsługi pociągów w kierunku zasadniczym;

  • dla przejazdu lokomotyw;

  • dla kierunku przeciwnego do zasadniczego.

RfbZZVGKulzVn
Tory - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

6

Oznaczenia zwrotnic i ich rodzajów dla rozjazdów zwyczajnych, łukowych, krzyżowych

  • uzależnionych w przebiegach;

  • unieruchomionych;

  • nieuzależnionych w przebiegach;

  • z nieruchomymi iglicami;

  • rozjazdu łukowego i zwrotnicy uzależnionej w przebiegach;

  • w rozjeździe krzyżowym pojedynczym i podwójnym.

RIPrpgreAeGFP
Zwrotnica - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

7

Wykolejnice

  • nałożone na tor w położeniu zasadniczym;

  • zdjęta z toru w położeniu zasadniczym;

  • podwójna nałożona na tory rozgałęziające się na rozjeździe;

  • z dwoma sygnałami zamknięcia toru.

R1VewURX86Kfe
Wykolejnica - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

8

Oznaczenia odległości urządzeń SRK od danego miejsca

  • początek linii kolejowej;

  • osi toru;

  • osi określonego punktu.

R17nrlztnYUSp
Oznaczenia odległości urządzeń SRK od danego miejsca - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

9

Urządzenia SRK z zakresu kontroli niezajętości i czujników torowych

  • elektroniczny obwód nakładany EON;

  • licznik osi;

  • przycisk szynowy;

  • pętla indukcyjna;

  • czujnik elektroniczny, częstotliwościowy;

  • czujnik magnetyczny pojedynczy;

  • czujnik nacisku koła;

  • bezzłączowy obwód torowy SOT.

RCQ00jy0vIzee
Urządzenia SRK z zakresu kontroli niezajętości i czujników torowych - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

10

Urządzenia Bezpiecznej Kontroli Jazdy Pociągu

  • elektromagnes;

  • balisa przełączalna;

  • balisa nieprzełączalna.

Rqc5Qv35jNaKT
Urządzenia Bezpiecznej Kontroli Jazdy Pociągu - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

11

Napędy zwrotnicowe i wykolejnicowe

  • bez kontroli położenia iglic;

  • z kontrolą położenia iglic;

  • z zamknięciami wewnętrznymi;

  • szybkobieżny z zamknięciami nastawczymi;

  • nierozpruwalny;

  • nierozpruwalny z kontrolą iglic;

  • rygiel;

  • napęd elektryczny z ryglem;

  • wykolejnica nastawiana za pomocą pędni sztywnej połączonej z napędem zwrotnicowym;

  • wzajemne uzależnienie kluczowe zamków.

R1LwJxHcgs1ul
Napędy zwrotnicowe i wykolejnicowe - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

12

Zamki zwrotnicowe i wykolejnicowe

  • trzpieniowy;

  • ryglowy;

  • hakowy;

  • symbol zamka z kluczem wyjętym lub włożonym;

  • elektromagnetyczny.

RqjwKg9pmRuRu
Zamki zwrotnicowe i wykolejnicowe - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

13

Oznaczenia komór sygnalizatorów świetlnych

  • barwa czerwona;

  • barwa pomarańczowa;

  • barwa zielona;

  • barwa niebieska;

  • barwa biała;

  • pas świetlny zielony;

  • pas świetlny pomarańczowy;

  • komory sygnałowe mogące świecić się światłem ciągłym lub migającym;

  • komory sygnałowe mogące świecić się wyłącznie światłem sygnałowym;

  • komora nieczynna.

R17RR58wHaK7Q
Oznaczenia komór sygnalizatorów świetlnych - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

14

Oznaczenia typów masztów i lokalizacji sygnalizatorów

  • sygnalizator na maszcie prostym;

  • sygnalizator karzełkowy;

  • sygnalizator na maszcie z wysięgnikiem;

  • sygnalizator na bramce lub wysięgniku.

R1aQ94anYtlPP
Oznaczenia typów masztów i lokalizacji sygnalizatorów - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

15

Tarcze ostrzegawcze przejazdowe

R9LZBrgyKVDFy
Tarcze ostrzegawcze przejazdowe - symbol
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

16

Układy świateł sygnalizatorów świetlnych

Na planszy przedstawiono:

  • przykładowe układy komór sygnałowych sygnalizatorów wysokich;

  • przykładowe układy komór sygnałowych sygnalizatorów karzełkowych;

  • układ komór sygnałowych tarczy ostrzegawczej przejazdowej.

Na schemacie można zobaczyć tarcze ostrzegawcze, semafory dwu-, trzy-, cztero- i pięciokomorowe z pasami świetlnymi i bez pasów. Pokazano też przykładowe wskaźniki montowane na masztach semaforów, tarcze zaporowe i sygnalizatory powtarzające. Widoczny jest również układ komór możliwych do przedstawienia na sygnalizatorach karzełkowych, które są bardzo rzadko spotykane w polskiej sieci kolejowej.

R19LDmArujoln
Układy świateł sygnalizatorów świetlnych - symbol
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

17

Symbole wskaźników torowych

  • W1;

  • W2, W19, W20, W21, W26 wraz z umieszczeniem odpowiedniego znaczenia wewnątrz symbolu;

  • W3;

  • W4;

  • W5;

  • W11a, b, p;

  • W15;

  • W17;

  • W18;

  • W19;

  • W20;

  • W21;

  • W24;

  • wskaźniki odnoszące się do systemu ETCS.

RW13lmbuTJy0m
Wskażniki - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.
ReMtMH6wtLwiv
Wskażniki - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

18

Oznaczenia urządzeń na przejeździe kolejowo‑drogowym lub przejściu dla pieszych w poziomie szyn

  • rogatki z napędem mechanicznym;

  • rogatki z napędem elektrycznym;

  • sygnalizator drogowy bez rogatek dla jednego i dwóch torów;

  • dzwon;

  • buczek;

  • krzyż świętego Andrzeja;

  • telewizja użytkowa.

R1Rzjh88ygp5d
Oznaczenia urządzeń na przejeździe kolejowo‑drogowym lub przejściu dla pieszych w poziomie szyn - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

19

Oznaczenia kablowe

  • trasa kabla ułożonego w ziemi;

  • trasa kabla ułożonego w rurze pod torami lub drogą;

  • trasa kabla ułożonego w kanale kablowym;

  • trasa kabla przymocowanego do szyny.

R1LN5w8UNur8a
Oznaczenia kablowe - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

20

Osprzęt kablowy

  • skrzynka kablowa;

  • skrzynka kablowa i skrzynka ochronna;

  • szafa aparatowa;

  • szafa aparatowa kontenerowa;

  • garnek rozdzielczy;

  • mufa kablowa.

R1QMoQcZ6iVnl
Osprzęt kablowy - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

21

Tor izolowany, złącza izolowane, rozjazd izolowany oraz dławiki torowe

  • oznaczenie toku wiodącego prąd trakcyjny;

  • złącza na styku dwóch szyn izolowanych oraz na styku szyny izolowanej z nieizolowanej;

  • rozjazd zwyczajny, krzyżowy lub skrzyżowanie torowe;

  • dławik dla odcinka izolowanego dławikiem oraz izolowanego dławikiem - transformatorem.

RhySgKDrQRd7R
Tor izolowany, złącza izolowane, rozjazd izolowany oraz dławiki torowe - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

22

Sekcja licznika osi z licznikiem koła

  • składający się z jednej głowicy bez elektroniki przytorowej;

  • składający się z dwóch głowic i elektroniki przytorowej.

R16A8o2eH1QeO
Sekcja licznika osi z licznikiem koła - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

23

Rozdzielnia kablowa

  • szafa aparatowa;

  • garnek rozdzielczy.

RyjddGTZlTTcL
Rozdzielnia kablowa - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

24

Rodzaje kabli

  • światłowodowy;

  • telekomunikacyjny dalekosiężny;

  • telekomunikacyjny miejscowy;

  • sterowania ruchem kolejowym;

  • detekcji stanów awaryjnych taboru;

  • długość kabla, rodzaj, liczba żył, przekrój i liczba żył rezerwowych lub też średnicę.

R51DLdeTeH0WL
Kable - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

25

Osprzęt kablowy

  • skrzynka elektronicznego czujnika szynowego;

  • skrzynka kablowa;

  • skrzynka kablowa z aparaturą.

RwyNLEGvXnIsi
Osprzęt kablowy - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

26

Skrzynka kablowa i ochronna dla urządzeń

  • napęd elektryczny;

  • sygnalizator świetlny z masztem;

  • sygnalizator karzełkowy;

  • latarnia zwrotnicowa, wykolejnicowa, kozioł oporowy;

  • zasilanie i odbiór odcinka izolowanego.

RyjqYsGCNj53g
Skrzynka kablowa i ochronna dla urządzeń - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

27

Oznaczenia indeksów cyfrowych dla oznaczania przebiegów pociągowych związanymi z prędkościami jazdy pociągów

  • prędkość maksymalna;

  • szybkość ;

  • szybkość ;

  • szybkość ;

  • szybkość podwyższona wskaźnikiem W21;

  • sygnał manewrowy;

  • sygnał zastępczy;

  • oznaczenie toru lub kierunku.

RNOSF9ZtszNKO
Oznaczenia indeksów cyfrowych dla oznaczania przebiegów pociągowych związanymi z prędkościami jazdy pociągów - symbole
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

28

Podsumowanie

W oznaczeniach na planach schematycznych może być zastosowanych o wiele więcej oznaczeń. Omawia je szczegółowo instrukcja Ie‑4, czyli „Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym”.

RmXbkEhkdLNXJ
"Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym", Instrukcja Ie‑4
Źródło: PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., licencja: CC BY-SA 3.0.

Wszystko zależy od szczegółowości rysunku obrazującego np. szlak, stację czy fragment stacji. Plany schematyczne mogą być też przedstawiane w zróżnicowany sposób ze względu na wybór branży dominującej, tak więc może to być sterowanie ruchem kolejowym, telekomunikacja czy elektroenergetyka.

Umiejętność czytania planów schematycznych poprzez znajomość symboli jest bardzo przydatna, pozwala w szybki sposób zapoznać się z typem urządzeń stosowanych na danej stacji, ich szczegółowymi powiązaniami, rozwiązaniami technicznymi czy zastosowanymi wyjątkami w projektowaniu. Plan schematyczny to również standardowy dokument wykorzystywany w pracy automatyka sterowania ruchem kolejowym, który, pracując na wielu stacjach i posterunkach, musi mieć aktualną wiedzę na temat realizowanych zależności w danym miejscu.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Ćwiczenia powiązane