11 sierpnia 1999 roku wielu mieszkańców Europy Zachodniej wyszło ze swoich domów i spojrzało w niebo. Światło słoneczne zaczęło w tym dniu słabnąć, a sama tarcza Słońca zniknęła. Pojawiła się ponownie dopiero po upływie 2,5 minuty. Było to zaćmienie Słońca. Wszyscy, który obserwowali to zjawisko, używali okularów przeciwsłonecznych lub klisz fotograficznych. Dlaczego?

Już wiesz
  • że narządem wzroku jest oko, a słuchu – ucho;

  • jak są zbudowane oraz jak działają oczy i uszy.

Nauczysz się
  • dlaczego należy chronić oczy przed nadmiernym światłem;

  • w jaki sposób bronić się przed hałasem.

iPy35qemRU_d5e153

1. Jak chronić wzrok?

Opisane we wstępie wydarzenie – zaćmienie Słońcazaćmienie Słońcazaćmienie Słońca – to bardzo widowiskowe zjawisko, dlatego jest chętnie oglądane przez wielu ludzi. Trzeba jednak podczas takiego pokazu zachować szczególne środki bezpieczeństwa! Oczy są bowiem bardzo wrażliwym narządem zmysłu.

RiGF7tBRqNSGi1
Nawet podczas zaćmienia promienie Słońca wyłaniają się spoza Księżyca. Są na tyle jasne, że mogą uszkodzić oczy
Ważne!

Jeśli zdarzyło ci się przez nieuwagę spojrzeć na krótką chwilę bezpośrednio na słońce, to wiesz, że jego światło jest tak jasne i silne, że powoduje ból oczu i chwilową utratę zdolności widzenia. Dlatego nigdy nie należy patrzeć prosto w słońce.

R1V3T5S1VJC7F1
Zaćmienie Słońca należy obserwować poprzez specjalne okulary z dobrym filtrem przeciwsłonecznym. Chcąc spojrzeć na słońce, trzeba koniecznie użyć na przykład maski spawalniczej. Jednak nawet wówczas obserwacja nie powinna trwać dłużej niż minutę

Wzrok to bardzo ważny zmysł. Oczy są niezwykle wrażliwe. Skupianie wzroku na przedmiotach leżących blisko jest dla nich wyczerpujące. Podczas korzystania z komputera lub czytania książek pozwól czasami odpocząć oczom: co godzinę zamknij je na chwilę, intensywnie zamrugaj kilka razy i popatrz w dal, nie skupiając wzroku na konkretnym obiekcie.
Pamiętaj również, że słońce może nam zaszkodzić nie tylko, jeśli patrzymy wprost na nie. Bardzo przydatne są okulary przeciwsłoneczne z wysokim filtrem UV (czyli chroniącym przed promieniowaniem ultrafioletowym). Okulary takie należy nosić nie tylko latem, ale również zimą, ponieważ światło odbijające się od śniegu może uszkodzić oko!

Współcześnie bardzo częste występują u ludzi wady wzroku: krótkowzrocznośćkrótkowzrocznośćkrótkowzroczność, dalekowzrocznośćdalekowzrocznośćdalekowzrocznośćastygmatyzmastygmatyzmastygmatyzm. Może się zdarzyć, że początkowo wada wzroku nie jest poważna, ale zwiększa się z czasem. Oczy męczą się bowiem podczas korzystania z komputera oraz oglądania telewizji, a także podczas czytania przy zbyt słabym świetle. Pamiętaj, że w pomieszczeniu może być ciemno, ale czytany przez ciebie tekst musi być dobrze oświetlony!

RlAhvqXqyZbkt1
Okulary robocze, czyli gogle, mają chronić oczy przed urazami, do których może dojść podczas wykonywania niektórych prac. Używają ich na przykład drwale, by drzazgi nie wbiły im się w oczy
Ciekawostka

Rzęsy oraz brwi są naturalną ochroną naszych oczu. Te krótkie włoski zapobiegają osadzaniu się na gałce ocznej drobnych owadów, kurzu i zanieczyszczeń unoszących się w powietrzu.

RA4LKzkITGPkt1
Na górnej powiece znajduje się do 250 rzęs, a na dolnej – do 150
iPy35qemRU_d5e220

2. Chronimy uszy

Nie tylko wzrok należy chronić! Innym naszym zmysłem równie ważnym i podatnym na uszkodzenia jest słuch. Jeśli mieszkasz w mieście, codziennie słyszysz hałas powodowany przez ruch drogowy. Jeszcze głośniejsze są na przykład roboty drogowe czy startujący lub lądujący samolot. Przyczyną uszkodzeń słuchu mogą być nawet niektóre zabawki!
Wiemy już, że głośność mierzy się w decybelach (dB). Im więcej decybeli, tym dźwięk głośniejszy, a tym samym bardziej niebezpieczny dla zdrowia.

Jak głośne są dźwięki?

Rodzaj dźwięku

Głośność dzwięku

szelest liści na wietrze

10 dB

szept

20 dB

szmery w domu

40 dB

głośno grający telewizor

65 dB

ruchliwa ulica, gwarna kawiarnia

70 dB

uwaga! Dźwięki powyżej 110 dB mogą trwale uszkodzić słuch!

piła łańcuchowa z bliska

110 dB

startujący odrzutowiec

130 dB

eksplozja petardy z bliska

160 dB

Ciekawostka

Skala głośności w decybelach jest dość skomplikowana. Na przykład dźwięk o głośności 70 dB jest dziesięć razy głośniejszy od tego, który ma 60 dB, i aż sto razy głośniejszy od tego, który ma 50 dB! Różnica głośności nawet kilku decybeli może być więc wbrew pozorom znaczna i wyraźnie odczuwalna.

Na szczęście uszy również można chronić. W warunkach dużego hałasu (np. gdy w domu jest remont i wiertarka jest bardzo głośna) najlepiej używaj specjalnych nauszników ochronnych. Możesz także użyć stoperów. Staraj się nie słuchać muzyki zbyt głośno. Najbardziej szkodliwe jest słuchanie jej przez słuchawki douszne (inaczej nazywane kanałowymi).

Ciekawostka

Krzyk małego dziecka jest jednym z głośniejszych dźwięków – osiąga on od 82 dB nawet do 110 dB! Ma to swoje uzasadnienie: rodzice w ten sposób dostają sygnał, że dziecku potrzebna jest pomoc, a takiego sygnału nie powinni zignorować lub go nie usłyszeć.

iPy35qemRU_d5e275

Podsumowanie

  • Nasze oczy i uszy narażone są na uszkodzenia nawet podczas codziennych czynności.

  • Aby uchronić się przed uszkodzeniami oczu, stosujemy okulary ochronne i pozwalamy oczom na odpoczynek w ciągu dnia. Nie czytamy też przy zbyt słabym świetle.

  • Aby uchronić się przed uszkodzeniami uszu, stosujemy nauszniki ochronne i unikamy hałasu.

Praca domowa
Polecenie 1.1

Jeśli znasz osoby używające szkieł lub soczewek korekcyjnych, zapytaj, jakie utrudnienia i niedogodności powstają na skutek chorób oczu. Jeśli ty również masz wadę wzroku, możesz napisać własne spostrzeżenia.

Zobacz także

Dźwięki wokół nas
Wspomagamy oczy
Dlaczego widzimy?

iPy35qemRU_d5e340

Słowniczek

astygmatyzm
astygmatyzm

widzenie obrazów rozmazanych (niezależnie od odległości)

dalekowzroczność
dalekowzroczność

niezdolność do wyraźnego widzenia przedmiotów położonych blisko oka

krótkowzroczność
krótkowzroczność

niezdolność do wyraźnego widzenia przedmiotów położonych daleko od oka

wady wzroku
wady wzroku

schorzenia oczu objawiające się niezdolnością do wyraźnego widzenia

zaćmienie Słońca
zaćmienie Słońca

zjawisko astronomiczne, podczas którego Księżyc znajduje się między Ziemią a Słońcem, przesłaniając tym samym jego światło

iPy35qemRU_d5e445

Zadania

Ćwiczenie 1
RYHsTsd8gupTb1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R12MzXSGISXVq1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RxVy4MXYl0D3T1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1INlZWJRkU7u1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.