Demokratyczne Ateny
Starożytna Grecja
Starożytni Grecy nazywali swój kraj Helladą, a siebie Hellenami. Mówili tym samym językiem i wierzyli w tych samych bogów. Mieli poczucie wspólnoty, potrafili zjednoczyć się w sytuacji zagrożenia. Mimo to nie stworzyli jednego państwa, lecz wiele małych miast‑państw, zwanych polis. Do największych należały Ateny i Sparta.
Od słowa „polis” pochodzą wyrazy „polityk” i „polityka”.
Gdzie leżała starożytna Grecja?
Odczytaj z mapy nazwy mórz oblewających Grecję.
Podaj nazwy trzech wysp zamieszkanych przez Greków.
Pokaż na mapie Ateny i Spartę.
Odczytaj nazwy krain, w których znajdowały się te miasta.
Przyjrzyj się mapie i wyjaśnij, dlaczego Grecy byli doskonałymi żeglarzami.
Prawie cały obszar Grecji pokrywają wysokie góry, które dzielą ten kraj na mniejsze krainy.
Jak sądzisz, czy łatwo podróżuje się w takich warunkach? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Kiedy to było?
Demokracja ateńska
Na przełomie VI i V wieku p.n.e. w Atenach ukształtował się system sprawowania władzy zwany demokracją. Słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza „władzę ludu”.
O sprawach państwa mogli decydować obywatele Aten. Byli nimi wszyscy wolni mężczyźni urodzeni w Atenach. Kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy nie mieli prawa głosu. Obywatele byli równi wobec prawa i brali udział w obradach Zgromadzenia Ludowego. Każdy mógł wyrazić swoje zdanie na temat dyskutowanego zagadnienia lub zgłosić propozycję uchwały. Postanowienia zapadały w wyniku głosowania. Głos każdego obywatela – zarówno bogatego, jak i biednego – był tak samo ważny. Zgromadzenie Ludowe wybierało też urzędników i dowódców wojskowych, zwanych strategami.
Najwybitniejszym dowódcą był Perykles, wybierany kilkakrotnie na urząd stratega. Był doskonałym mówcą. Stał się jednym z najważniejszych ludzi w Atenach.
Urzędników w Atenach nie wybierano (poza urzędem stratega), tylko losowano. W ten sposób każdy obywatel, bez względu na majątek, miał szansę pełnić urząd. Przed jego objęciem przechodził jednak specjalny egzamin. Publicznie przepytywano go, czy sumiennie wypełniał dotychczas swoje obowiązki obywatelskie: oddawał cześć bogom, brał udział w wyprawach wojennych, płacił podatki. Odchodząc, musiał złożyć sprawozdanie finansowe, a obywatele decydowali, czy dobrze pracował, czy należy go oddać pod sąd. Urzędnikiem zostawało się tylko na rok i nie można było pełnić tego samego urzędu dwa razy.
Przyjrzyj się uczestnikom Zgromadzenia Ludowego i odpowiedz na pytania:
Jak zgromadzeni reagują na słowa mówcy?
Jak myślisz, dlaczego mówca stał na podwyższeniu?
Wyjaśnij, dlaczego używano klepsydry.
Przeczytaj podane zdania i oceń, czy są prawdziwe, czy fałszywe.
Głos każdego obywatela był tak samo ważny., Tylko wybrani obywatele mogli zgłaszać projekty ustaw., W obradach zgromadzenia ludowego brali udział jedynie obywatele Aten., Obywatelami ateńskimi byli mężczyźni i kobiety.
| Prawda | |
|---|---|
| Fałsz |
Ostracyzm
Ateńczycy co roku przeprowadzali głosowanie zwane ostracyzmem. Na glinianych skorupkach (ostrakonach) obywatele wypisywali imię polityka, który ich zdaniem zagrażał demokracji. Ten, którego wskazało najwięcej osób, musiał na 10 lat opuścić Ateny.
Przyjrzyj się ostrakonowi. W jaki sposób został sporządzony na nim napis?
Odczytaj wypisane na ostrakonie imię ateńskiego polityka. Tworzy je pierwszych 11 znaków. Pamiętaj, że znak w kształcie kółka z kropką w środku oznacza w greckim alfabecie literę T.
- Temistokles
- Tukidydes
- Perykles
- Emistokles
Ateny w czasach Peryklesa
Perykles dbał, by w życiu politycznym brali udział wszyscy obywatele, nawet najbiedniejsi. Wprowadził diety, czyli wynagrodzenie za udział w zgromadzeniu. Dzięki temu rzemieślnicy i rolnicy, którzy na czas obrad zamykali swoje warsztaty i zaprzestawali prac w polu, mogli nie martwić się o utracone zarobki.
Peryklesowi szczególnie zależało na pięknym wyglądzie miasta. Zatrudnił rzeźbiarzy, malarzy i architektów. Z jego inicjatywy powstawały w Atenach nowe gmachy i świątynie. Szczególnie pięknie prezentował się Akropol, najwyżej położona część miasta. Znajdowało się tam wiele wspaniałych świątyń, do których budowy stosowano marmur. Ich wnętrza zdobiły liczne rzeźby.
Ateński Akropol podziwiali Grecy przybywający z całej Hellady. Obejrzyj uważnie jego rekonstrukcję i uzupełnij fragmenty listu, w którym jeden z dawnych podróżników opisywał swoje wrażenia z pobytu w Atenach. Wpisz właściwe słowa w odpowiednie miejsca.
Naszym największym przeżyciem była wizyta na Akropolu – wzgórzu wznoszącym się nad miastem. Wspinaliśmy się na nie szerokimi schodami. W końcu weszliśmy na szczyt przez .................., czyli wielką bramę z kolumnami. Ujrzeliśmy stojący pośrodku posąg opiekunki miasta – bogini ............, a w głębi, na prawo, jej wspaniałą świątynię – ................. Jednak najbardziej zachwycił nas ..................... Jest to niewielka świątynia po lewej stronie wzgórza. Jej dach, tuż obok wejścia, podtrzymują kolumny w kształcie kobiecych postaci, zwane kariatydami.
Długie Mury
Dbając o bezpieczeństwo państwa, Perykles rozbudował flotę i wybudował mury obronne, otaczające Ateny wraz z portem w Pireusie. Dzięki bogactwu i sile wojskowej ateńska polis stała się wówczas największą potęgą w świecie greckim.
Zastanów się, jaką funkcję pełnił port. Wyjaśnij, dlaczego Ateńczycy zdecydowali się na budowę muru, który widzisz na ilustracji.
Na agorze
Życie towarzyskie, polityczne i gospodarcze w Atenach – i innych greckich miastach – toczyło się na centralnym placu, zwanym agorą. Była ona otoczona licznymi budynkami państwowymi: sądami, świątyniami, bibliotekami. Zdobiły ją posągi, fontanny i dające cień wielkie drzewa. Plac tętnił życiem. Ateńczycy przychodzili tu na zakupy, załatwić ważne sprawy, ale także spotkać znajomych czy poplotkować. Handlarze rozkładali towary na matach, wozach lub straganach przykrytych daszkami z materiału. Można tu było kupić: oliwę, owoce, sery, ryby, naczynia, wazy, drewno, a nawet zwierzęta.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
Peryklesa, Demokracja, polis
Greckie państwo składało się z małych miast-państw, zwanych .....................
.................... to forma sprawowania władzy, w której udział mają wszyscy obywatele.
Ateny w V w. p.n.e., za czasów ...................., przeżywały okres największego rozkwitu.
Polecenia
Na czym polegała demokracja ateńska?
Jako uczniowie szkoły (klasy) tworzycie wspólnotę. Czy w jej funkcjonowaniu potrafisz rozpoznać mechanizmy podobne do tych, które działały w demokratycznym ustroju Aten?
Wyjaśnij, dlaczego czasy Peryklesa określa się „złotym wiekiem” Aten.