Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Rozpad imperium mongolskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje tereny podległe w XIII i XIV w. imperium mongolskiemu i potomkom Czyngis‑chana;

• wyjaśnia przyczyny rozpadu imperium mongolskiego;

• tłumaczy, w jaki sposób poszczególne mniejsze państwa mongolskie ulegały wpływom innych kultur.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji. Ustala wspólnie z nimi kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

3. Nauczyciel krótko wprowadza uczniów w zagadnienie. Przypomina, w jaki sposób powstało imperium mongolskie i kim był Czyngis‑chan.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na sześć grup, każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 i 4 – Finis Pax Mongolica;

• grupa 2 i 5 – „Braterska miłość”;

• grupa 3 i 6 – Tygiel ludów i religii.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel wyświetla mapę przedstawiającą podział imperium mongolskiego w XIII w. Uczniowie zapoznają się z nią w parach, a następnie wykonują polecenie 2: „Postaw się na miejscu jednego z synów Czyngis‑chana i odpowiedz, którą część jego imperium – przy założeniu, że masz wybór – wybrałbyś/wybrałabyś, by nią zarządzać. Odpowiedz, jakie motywy by tobą kierowały. Weź pod uwagę punkt widzenia osoby, która ma zarządzać danym obszarem”. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciele dwóch lub trzech par omawiają swoje propozycje wraz z uzasadnieniem. Nauczyciel może również zorganizować wśród uczniów głosowanie i poprosić osoby, które wybrały odmienne opcje, o uzasadnienie swoich wyborów.

3. Nadal nawiązując do mapy, nauczyciel prosi uczniów o odpowiedź, dlaczego poszczególne części imperium mongolskiego istniały krócej albo dłużej. Wybrana osoba udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą się do tej wypowiedzi odnosić i ją uzupełniać.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.

5. Nauczyciel wyświetla ćwiczenia 4, 5 oraz 6, które uczniowie wykonują w parach. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana para prezentuje swoje rozwiązanie.

6. Nauczyciel wyświetla na tablicy mapę i treść ćwiczenia 7, wraz z uczniami rozwiązuje je na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne 8 i 9 z sekcji „Sprawdź się”. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

S. Kałużyński, Dawni Mongołowie, Warszawa 1983.

L. Bazylow, Historia Mongolii, Narodowy Zakład im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1981.

J. Man, Kubiłaj‑chan. Władca największego imperium w dziejach, przeł. K. Bażyńska- Chojnacka, P. Chojnacki, Warszawa 2006.

Seria Historia powszechna, t. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Mapa interaktywna”, aby przygotować się do późniejszej pracy.