Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Podzielona, zniszczona i zmarginalizowana. Rzeczpospolita w czasie wielkiej wojny północnej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje przyczyny wybuchu wielkiej wojny północnej i tłumaczy, dlaczego uczestniczyła w niej Rzeczpospolita;

• charakteryzuje działania polskiej szlachty i wyjaśnia przyczyny detronizacji Augusta II oraz wyboru Stanisława Leszczyńskiego na króla;

• tłumaczy, dlaczego sejm warszawski z 1717 r. nazywamy „niemym”;

• omawia reformy Sejmu Niemego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Podzielona, zniszczona i zmarginalizowana. Rzeczpospolita w czasie wielkiej wojny północnej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i następnie rozwiązanie ćwiczenia nr 1 zawartego w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, każda z nich wyłania swojego lidera i opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupa 1 – Nowy władca;

• grupa 2 – Podziały wewnętrzne;

• grupa 3 – Nieoczekiwany zwrot akcji;

• grupa 4 – Kolejne napięcia i rosyjska „pomoc”;

• grupa 5 – Zniszczona i zmarginalizowana.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada istotne informacje, wyjaśnia wątpliwości.

2. Uczniowie pracują z multimedium („Mapa interaktywna”). Nauczyciel poleca uczniom, aby zapoznali się w parach z mapą, a następnie wylosowali między sobą numery 1 i 2. Osoby z numerem 1 wykonują polecenie 3: „Wytłumacz koledze/koleżance z klasy, w jaki sposób wynik bitew pod Narwą (1700) i Połtawą (1709) wpłynęły na rozwój wydarzeń w Rzeczypospolitej”. Natomiast osoby z numerem 2 wykonują polecenie 2: „Wypisz informacje dotyczące życia codziennego polskiej i litewskiej szlachty w czasie wielkiej wojny północnej, które można ustalić na podstawie powyższej mapy”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając kolejno wykonane kroki.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia 2 z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy, analizując przedstawione obrazy oraz uzupełniając odpowiedzi.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 4 i 5, zapoznają się z tekstami źródłowymi oraz wykonują polecenia. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj w domu ćwiczenia 7 i 8. Podaj dwa argumenty potwierdzające rację poglądu Mariusza Markiewicza, że „Sejm Niemy […] nie ma takiego znaczenia w historii Polski, jak mu się niekiedy przypisuje”.

Materiały źródłowe:

J. Burdowicz‑Nowicki, Piotr I, August II i Rzeczpospolita 1697–1706, Kraków 2010.

W.D. Koroluk, Polska i Rosja a wojna północna, Warszawa 1954.

W. Stanek, Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.

J. Staszewski, August II, Wrocław 1986.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.