Autor: Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przedstawisz główne założenia chromosomowej teorii dziedziczenia Thomasa Morgana.

• Wyjaśnisz, w jaki sposób ustalenia Thomasa Morgana uzupełniły teorię dziedziczności Gregora Mendla.

• Wykażesz różnicę między genami sprzężonymi i genami niesprzężonymi.

• Omówisz pojęcie organizmu modelowego na przykładzie muszki owocowej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• analiza grafiki interaktywnej;

• praca z filmem;

• mapa pojęć;

• tworzenie plakatu.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze szarego papieru;

• kolorowe pisaki;

• wydrukowane zadania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wybrana osoba losuje kartkę z jednym z kluczowych terminów, które będą potrzebne na lekcji (zob. materiały pomocnicze – zał. 1), następnie układa do niego pytanie. Odpowiadają na nie ochotnicy. Osoba, która poprawnie udzieli odpowiedzi, losuje kolejną kartkę i układa pytanie do kolejnego zagadnienia.

2. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią wprowadzenia i tekstu zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj”. Wybrany uczeń omawia pojęcie organizmu modelowego na przykładzie muszki owocowej.

2. Nauczyciel wyświetla film pt. „Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana”. Następnie uczniowie w czteroosobowych grupach tworzą notatkę w formie mapy pojęć. Powinni uwzględnić na niej następujące zagadnienia:

   • cel i przebieg badań Thomasa Morgana;

   • odniesienia do założeń innych uczonych (Mendla oraz Suttona i Boveriego);

   • najważniejsze założenia chromosowej teorii dziedziczności;

   • definicje genów sprzężonych i niesprzężonych;

   • objaśnienie pojęć: mapa sprzężeń, jednostka mapowa.

   Po upływie wyznaczonego czasu grupy prezentują swoje mapy. Nauczyciel z całą klasą wyłania najlepszą mapę, tzn. taką, która w skondensowany i poprawny sposób przedstawia informacje na temat wszystkich wymienionych wyżej zagadnień.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom wydrukowane zadania i prosi, żeby wykonali je w parach (zob. materiały pomocnicze – zał. 2).

4. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 7 i 8 w sekcji „Sprawdź się”. Po wyznaczonym czasie nauczyciel razem z uczniami omawia poprawność wykonanych ćwiczeń.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 6 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie (typu „prawda/fałsz”) dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów podczas zajęć.

Praca domowa:

1. Wyjaśnij, jak chromosomowa teoria dziedziczności Morgana uzupełniła II prawo Mendla.

2. Wykaż różnicę między genami sprzężonymi a genami niesprzężonymi.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

Film pt. „Chromsomowa teoria dziedziczności Morgana” można wykorzystać również podczas lekcji poświęconej obliczaniu prawdopodobieństwa dziedziczenia cech sprzężonych, w celu przypomnienia najważniejszych założeń chromosowej teorii dziedziczności Morgana.