Autor: Sylwia Brawata

Przedmiot: biologia

Temat: Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VII. Genetyka klasyczna.
1. Dziedziczenie cech. Uczeń:
4) przedstawia główne założenia chromosomowej teorii dziedziczności Morgana;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XIV. Genetyka klasyczna.
1. Dziedziczenie cech. Uczeń:
5) przedstawia główne założenia chromosomowej teorii dziedziczności Morgana;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Przedstawisz główne założenia chromosomowej teorii dziedziczenia Thomasa Morgana.

  • Wyjaśnisz, w jaki sposób ustalenia Thomasa Morgana uzupełniły teorię dziedziczności Gregora Mendla.

  • Wykażesz różnicę między genami sprzężonymi i genami niesprzężonymi.

  • Omówisz pojęcie organizmu modelowego na przykładzie muszki owocowej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • analiza grafiki interaktywnej;

  • praca z filmem;

  • mapa pojęć;

  • tworzenie plakatu.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • arkusze szarego papieru;

  • kolorowe pisaki;

  • wydrukowane zadania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Wybrana osoba losuje kartkę z jednym z kluczowych terminów, które będą potrzebne na lekcji (zob. materiały pomocnicze – zał. 1), następnie układa do niego pytanie. Odpowiadają na nie ochotnicy. Osoba, która poprawnie udzieli odpowiedzi, losuje kolejną kartkę i układa pytanie do kolejnego zagadnienia.

  2. Nauczyciel przedstawia temat i cele zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią wprowadzenia i tekstu zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj”. Wybrany uczeń omawia pojęcie organizmu modelowego na przykładzie muszki owocowej.

  2. Nauczyciel wyświetla film pt. „Chromosomowa teoria dziedziczności Morgana”. Następnie uczniowie w czteroosobowych grupach tworzą notatkę w formie mapy pojęć. Powinni uwzględnić na niej następujące zagadnienia:

    • cel i przebieg badań Thomasa Morgana;

    • odniesienia do założeń innych uczonych (Mendla oraz SuttonaBoveriego);

    • najważniejsze założenia chromosowej teorii dziedziczności;

    • definicje genów sprzężonych i niesprzężonych;

    • objaśnienie pojęć: mapa sprzężeń, jednostka mapowa.

    Po upływie wyznaczonego czasu grupy prezentują swoje mapy. Nauczyciel z całą klasą wyłania najlepszą mapę, tzn. taką, która w skondensowany i poprawny sposób przedstawia informacje na temat wszystkich wymienionych wyżej zagadnień.

  3. Nauczyciel rozdaje uczniom wydrukowane zadania i prosi, żeby wykonali je w parach (zob. materiały pomocnicze – zał. 2).

  4. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 7 i 8 w sekcji „Sprawdź się”. Po wyznaczonym czasie nauczyciel razem z uczniami omawia poprawność wykonanych ćwiczeń.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 6 z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie (typu „prawda/fałsz”) dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

  2. Nauczyciel ocenia zaangażowanie uczniów podczas zajęć.

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij, jak chromosomowa teoria dziedziczności Morgana uzupełniła II prawo Mendla.

  2. Wykaż różnicę między genami sprzężonymi a genami niesprzężonymi.

Materiały pomocnicze:

  • Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

R1ZRHBKA6iJhw

Załącznik 1. Zagadnienia do losowania (pdf).
Plik PDF o rozmiarze 162.73 KB w języku polskim
RSyrtbeuE7AXz

Załącznik 2. Zadania (pdf).
Plik PDF o rozmiarze 254.05 KB w języku polskim

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

Film pt. „Chromsomowa teoria dziedziczności Morgana” można wykorzystać również podczas lekcji poświęconej obliczaniu prawdopodobieństwa dziedziczenia cech sprzężonych, w celu przypomnienia najważniejszych założeń chromosowej teorii dziedziczności Morgana.