Autor: Dorota Czarny

Przedmiot: Historia

Temat: Walka o wpływy nad Bałtykiem i Inflanty

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

XVIII. Państwo polsko‑litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów.

Uczeń:

Zakres podstawowy:

1. opisuje zmiany terytorialne państwa polsko‑litewskiego i charakteryzuje jego stosunki z sąsiadami w XVI w.;

Zakres rozszerzony:

1. ocenia rozwiązanie problemu państw zakonnych w Prusach i Inflantach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• lokalizuje Inflanty na współczesnej mapie Europy;

• wyjaśnia, dlaczego tak wiele państw było zainteresowanych rywalizacją o Inflanty;

• ocenia, czy Zygmunt August mógł być zadowolony z wyniku walki o wpływy nad Bałtykiem.

Strategie nauczania:

• Konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów,

• analiza tekstu źródłowego,

• dyskusja,

• analiza SWOT,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych,

• kostka mentalna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w grupach,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• telefony z dostępem do internetu,

• flipcharty i markery,

• kartki do losowania zagadnień.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie zapoznać się z materiałem zawartym w e‑podręczniku.

Faza wstępna

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby metodą burzy mózgów przypomnieli sobie, jaką rolę w XVI‑wiecznej Europie odgrywało Morze Bałtyckie.

2. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji: „Na dzisiejszej lekcji dowiemy się, dlaczego tak wiele państw graniczących z Morzem Bałtyckim walczyło o dominację na nim, oraz wskażemy państwa, które chciały przejąć Inflanty”.

3. Uczniowie dzielą się na sześć grup (w zależności od liczby uczniów w klasie, grupy nie mogą być zbyt liczne, żeby każdy uczeń włączył się do pracy na lekcji).

Faza realizacyjna

1. Liderzy grup losują zagadnienia do opracowania przez grupę. Nauczyciel rozdaje arkusze z pytaniami i markery. Grupa 1 wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie stało się obiektem rywalizacji między państwami, grupa 2 – dlaczego Inflanty były cennym terenem, który budził olbrzymie zainteresowanie innych państw, grupa 3 – jaką politykę zastosował król Polski Zygmunt August w walce o Inflanty, grupy 4, 5 i 6 przygotowują linię chronologiczną, na której umieszczą opracowane przez siebie:

• 4 – układy,

• 5 – stoczone wojny,

• 6 – sojusze.

2. Uczniowie na podstawie zasobów e‑podręcznika i dostępnych źródeł wykonują zadania. Po wyznaczonym czasie liderzy grup przedstawiają i omawiają wykonane zadania. Arkusze zawieszone są w miejscu widocznym dla wszystkich uczniów.

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie do dyskusji: „Czy Zygmunt August mógł być zadowolony z wyniku walki o wpływy nad Bałtykiem?”. Uczniowie na podstawie poznanych materiałów odpowiadają na pytanie, argumentując swoje wypowiedzi.

4. Nauczyciel prosi, aby uczniowie w parach przygotowali analizę SWOT dotyczącą dominacji na Morzu Bałtyckim. W razie potrzeby objaśnia tę metodę. Uczniowie na podstawie poznanego materiału i omawianych na lekcji zagadnień przygotowują swoje argumenty na temat mocnych i słabych stron korzystania ze szlaków handlowych na Morzu Bałtyckim. W tym czasie nauczyciel wywiesza przygotowaną tabelę do analizy SWOT na tablicy lub wyświetla na tablicy interaktywnej. Po upływie wyznaczonego czasu chętni uczniowie lub wyznaczeni przez nauczyciela umieszczają we właściwych miejscach tabeli swoje argumenty. Nauczyciel wspólnie z uczniami dokonuje analizy.

5. Uczniowie zapoznają się z mapą interaktywną i wykonują polecenia, które wspólnie omawiają. Polecenie 1 „Zapoznaj się z mapą interaktywną i określ, na terenie którego współczesnego państwa znajdowało się w czasach I wojny północnej najwięcej ośrodków miejskich o ważnym znaczeniu ekonomicznym i handlowym” oraz polecenie 2 „Oceń, jaki był bilans I wojny północnej. Określ, które z państw biorących udział w konflikcie mogło być najbardziej zadowolone z jego wyników, a które najmniej”.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia. Następnie omawiają odpowiedzi.

2. Na zakończenie lekcji nauczyciel rzuca kostkę do jednego z uczniów i prosi go o jej złapanie oraz udzielenie odpowiedzi na pytanie, które na niej zobaczył.

Pytania na ściankach kostki:

• Czego jeszcze chcesz się dowiedzieć na ten temat?

• Jak twoim zdaniem najlepiej nauczyć kogoś tego tematu?

• Co z tego tematu jest dla ciebie ważne?

• Co z tego tematu zaskoczyło cię na lekcji?

• Co z tego tematu powinniśmy zapamiętać?

Znak zapytania. Jeśli wypadnie znak zapytania, uczeń sam wybiera pytanie, które chciałby zadać. Następnie uczeń odrzuca kostkę do następnej osoby.

Nauczyciel dokonuje słownej oceny pracy całej klasy.

Praca domowa

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w domu. Napisz na podstawie omówionej lekcji krótką autorefleksję: wyobraź sobie, że jesteś królem Polski Zygmuntem Augustem, dlaczego podjąłeś/podjęłaś taką decyzję odnośnie do wpływów na Morzu Bałtyckim i Inflantach, a nie inną – uzasadnij.

Materiały pomocnicze

L. Bazylow, Historia Rosji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków 1969.

H. Łowmiański, Polityka Jagiellonów, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1999.

J.A. Hylzen, Inflanty W dawnych swych, y wielorakich aż do wieku naszego dziejach y rewolucyach; z wywodem godności y starożytności Szlachty tameczney, tudziesz praw, y wolności z dawna, y teraz jey służących Zebrane y Polskiemu światu do wiadomości w Oyczystyni języku Podane, Wilno 1750; [w:] jbc.bj.uj.edu.pl

T. Szulc, Historiograficzny bilans polityki ostatniego z Jagiellonów, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, t. 2, 1995.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z e‑materiałami z sekcji „Mapa interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.