Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Ćwiczymy zapis równań reakcji z udziałem fluorowców

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

11) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne fluorowców.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje i porównuje właściwości chemiczne fluorowców;

• pisze przykładowe równania reakcji fluorowców;

• obserwuje i wnioskuje na podstawie przeprowadzonego doświadczenia chemicznego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• film edukacyjny;

• analiza tekstu źródłowego;

• doświadczenie chemiczne;

• ćwiczenia uczniowskie;

• metoda lekcji odwróconej;

• bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• układy okresowe, tablice właściwości fizykochemicznych;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Przed lekcją

Metoda lekcji odwróconej. Nauczyciel prosi uczniów w ramach pracy domowej o obejrzenie film edukacyjnego, zamieszczonego w e‑materiale. Ich zadaniem jest ułożenie pytań do filmu, które będą zadawać sobie nawzajem na lekcji i udzielać nawzajem odpowiedzi.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Przypomnienie wiadomości o fluorowcach – co możemy wyczytać z układu okresowego pierwiastków: nazwy, symbole, elektroujemność, aktywność.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się udzielić odpowiedzi na pytanie: „Jakie stopnie utlenienia mogą przyjmować fluorowce w związkach chemicznych?”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. W nawiązaniu do pracy domowej – obejrzanego filmu, nauczyciel prosi, by uczniowie zadawali sobie nawzajem pytania i udzielali odpowiedzi. Pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne „Badanie reakcji żelaza z chlorem”. Nauczyciel wybiera dwóch uczniów do pełnienia roli asystenta, którzy w obecności nauczyciela przeprowadzą doświadczenie. Wcześniej nauczyciel rozdaje karty pracy, w których uczniowie formułują pytanie badawcze, hipotezę, rysując schemat doświadczenia, zapisują obserwacje, równanie chemiczne i wnioski. Po zakończonej pracy, chętne osoby prezentują efekty swojej pracy, w tym równanie zapisują na tablicy. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

3. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji na tablicy z wykonaniem ćwiczeń 1–4 zawartych w sekcji „Przeczytaj” e‑materiału.

4. Reakcje utleniania‑redukcji z udziałem fluorowców – np. wykonanie ćwiczenia 4 i 5 zawartych w sekcji „Sprawdź się” e‑materiału.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują pozostałe zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co $5$–$10\%$, zaznaczają małymi kolorowymi samoprzylepnymi karteczkami do tworzenia cen, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w $100\%$, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać medium do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co $5$–$10\%$ do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz małe kolorowe samoprzylepne karteczki do tworzenia cen dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne „Badanie reakcji żelaza z chlorem”

Odczynniki chemiczne: stężony kwas chlorowodorowy, stały manganian($\text{VII}$) potasu, żelazny drut, woda destylowana, papierek jodoskrobiowy.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: kolba stożkowa, cylinder do spalań, wkraplacz, kolba ssawkowa z wężykiem odprowadzającym (gaz), palnik gazowy, zapalniczka, zlewka, płuczka, rurki szklane i wężyk.

Instrukcja wykonania:

a. Przygotuj aparaturę do wykonania doświadczenie:

• W kolbie ssawkowej umieść około $5 \text{g}$ stałego manganianu($\text{VII}$) potasu, a następnie nałóż na nią wkraplacz ze stężonym kwasem chlorowodorowym.

• Wężyk odprowadzający gaz od kolby ssawkowej połącz z płuczką.

• Rurkę szklaną umieszczoną w płuczce połącz z wężykiem, a jego koniec umieść w cylindrze do spalań.

b. Otwórz kurek od wkraplacza z stężonym kwasem chlorowodorowym i dodaj go do kolby ssawkowej ze stałym manganianem($\text{VII}$) potasu. Obserwuj zachodzące zmiany (z kolby ssawkowej poprzez płuczkę do cylindra do spalań odprowadzany jest gaz).

c. Zanurz papierek jodoskrobiowy w wodzie destylowanej, a następnie wprowadź do wylotu cylindra do spalań i obserwuj zachodzące zmiany (służy do wykrywania utleniaczy w roztworze i barwi się na kolor niebieski).

d. Rozgrzej w płomieniu palnika żelazny drut.

e. Wyjmij wężyk z odprowadzającym gazem z cylindra do spalań i umieść go w zlewce z wodą.

f. Wprowadź do cylindra do spalań z gazem rozżarzony żelazny drut i obserwuj zachodzące zmiany. Drut po pewnym czasie wyciągnij.

g. Dodaj do cylindra wodę destylowaną. Obserwuj zachodzące zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

4. Karta pracy ucznia: