Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Przekształcenia ustrojowe w Europie Środkowej i Wschodniej na przełomie lat 80. i 90. XX w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia wpływ, jaki na zmiany zachodzące w innych krajach Europy Środkowo‑Wschodniej miała działalność „Solidarności”.

• charakteryzuje wydarzenia związane z transformacją ustrojową i gospodarczą w dawnych państwach bloku komunistycznego w 1989 roku.

• omawia proces zmian w byłych krajach komunistycznych po 1989 roku.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• metoda jigsaw.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję wyświetla na tablicy temat lekcji. Określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• Grupa 1 i 4 – Przemiany zaczęły się w Polsce;

• Grupa 2 i 5 – Zmiany w Niemczech i Czechosłowacji oraz Wielokulturowa Jugosławia;

• Grupa 3 i 6 – Jesień Ludów: spokojne Węgry, krwawa Rumunia oraz Rozpad kolosa

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą się od siebie nawzajem. Chętne/wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Wybrana osoba czyta polecenie nr 3: „Na podstawie powyższych informacji oraz własnej wiedzy pozaźródłowej wskaż trzy najważniejsze twoim zdaniem problemy, z którymi musiały się borykać państwa Europy Środkowo‑Wschodniej w latach 90. i na początku nowego tysiąclecia”. Po zapoznaniu się z materiałem uczniowie dzielą się na grupy (o maksymalnie pięciu osób) i opracowują odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia je. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie nr 4.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania: Jakie czynniki waszym zdaniem odegrały najważniejszą rolę w przemianach roku 1989? Jaką rolę odegrała Polska? Przed jakimi wyzwaniami stanęły państwa Europy Środkowo‑Wschodniej po rozpoczęciu procesów transformacyjnych? Uczniowie odpowiadają na pytania, podsumowując wiedzę uzyskaną podczas zajęć.

2. Na zakończenie nauczyciel omawia przebieg zajęć i ocenia pracę grup uczniowskich.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 1, 3 i 4 z sekcji „Mapa interaktywna + Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

J. Kochanowski, Dzieje najnowsze po 1939 roku. Ćwiczenia źródłowe z historii dla szkół średnich, t. 5, Warszawa 1999.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2017.

1989 – koniec systemu. Polska, Węgry, NRD, Czechosłowacja, Bułgaria, Rumunia, red. Piotr Głogowski, Warszawa 2014.

E. Czapiewski, J. Tyszkiewicz, Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Film” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 3 - ilustracja 1: Wielki Pałac kremlowski; CC BY‑SA 3.0, Steve/Ruth Bosman, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - ilustracja 2: Pomnik JEB Stuarta; CC BY 4.0, Quidster4040, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - ilustracja 3: Kamienna Góra, zmiana nazwy ulicy; CC BY‑SA 4.0, Aw58, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - ilustracja 4: Pomnik Lenina; CC BY‑SA 3.0, Ferran Cornella, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 - ilustracja 5: Zmiana nazwy ulicy, Trier; domena publiczna, Wikimedia Commnons.