Mapa interaktywna + Sprawdź się
Zapoznaj się z mapą interaktywną i wykonaj kolejne polecenia.
Zapoznaj się z opisem mapy interaktywnej i wykonaj kolejne polecenia.
Copyrighted free use, Wikimedia Commons
wiosna 1988 r. - demonstracje studenckie oraz strajki robotnicze
wrzesień 1988 r. - nieoficjalne rozmowy między władzą komunistyczna a opozycją w Magdalence, w czasie których zostało uzgodnione zwołanie Okrągłego Stołu
6.02.1989 - 5.04.1989 r. – obrady Okrągłego Stołu czerwiec 1989 r. - częściowo wolne wybory do parlamentu
24.08.1989 r. - utworzenie rządu na czele z premierem Tadeuszem Mazowieckim
styczeń 1990 r. - wejście w życie tzw. planu Balcerowicza, zakładającego transformację ekonomiczną
grudzień 1990 r. - wybór Lecha Wałęsy na prezydenta
1999 r. - przystąpienie Polski do NATO
2004 r. - przyjęcie Polski do Unii Europejskiej. Czechy. Zdjęcie przedstawia protesty w Pradze. Protestujący wspinają się na postument pomnika mężczyzny na koniu na placu. Mają ze sobą transparenty. Wokół są zabudowania placu.Protesty na Placu św. Wacława w Pradze w listopadzie 1989 roku
Piercetp, CC BY 2.5, Wikimedia Commons
17.11.1989 r. - masowe, pokojowe demonstracje (tzw. aksamitna rewolucja)
19.11.1989 r. - powstanie Forum Obywatelskiego łączącego wszystkie ugrupowania opozycyjne
27.11.1989 r. - strajk generalny w ramach protestów opozycji
10.12.1989 r. - wybór na prezydenta Vaclava Havla
8.06.1989 r. - wolne wybory, w wyniku których do władzy doszli postkomuniści
1991 r. - członek Grupy Wyszehradzkiej (związku czterech państw Europy Środkowo-Wschodniej, którego celem było pogłębienie współpracy) jako Czechosłowacja
1993 r. - rozpad Czechosłowacji na Czechy i Słowację
1992–1994 - prywatyzacja majątku państwowego, zakończona porażką
1999 r. - przystąpienie Czech do struktur NATO
2004 r. - przyjęcie Czech do Unii Europejskiej. Słowacja. Zdjęcie przedstawia podpisanie traktatu lizbońskiego. Przed bogato zdobionym budynkiem stoją elegancko ubrani członkowie władz słowackich. Stoją oni w rzędach. Przed nimi, na ziemi stoi tabliczka z napisem Lisboa. Za nimi natomiast są flagi Unii Europejskiej.Podpisanie przez Słowację jako członka Unii Europejskiej traktatu Lizbońskiego.
Archiwum Kancelarii Prezydenta RP, GFDL 1.2, Wikimedia Commons
17.11.1989 r. - masowe, pokojowe demonstracje (tzw. aksamitna rewolucja)
20.11.1989 r. - powstanie ugrupowania opozycyjnego Społeczeństwo przeciw Pomocy, odpowiednika Forum Obywatelskiego działającego w Pradze
27.11.1989 r. - strajk generalny w ramach protestów opozycji
10.12.1989 r. - wybór na prezydenta Vaclava Havla
8.06.1989 r. - wolne wybory, w wyniku których do władzy doszli postkomuniści
1993 r. - rozpad Czechosłowacji na Czechy i Słowację
od 1993 r. - Słowacja członkiem Grupy Wyszehradzkiej (od 1991 r. członek jako Czechosłowacja), związku czterech państw Europy Środkowo-Wschodniej, którego celem było pogłębienie współpracy
29.03.2004 r. - przystąpienie do struktur NATO
2004 r. - przyjęcie do Unii Europejskiej
styczeń 2009 r. - przystąpienie do strefy euro. Węgry. Zdjęcie przedstawia demonstracje na Węgrzech. Na ulicy znajdują się ludzie. Niektórzy z nich mają białe transparenty. Jeden z mężczyzn trzyma w rękach węgierską flagę. Za ludźmi są bogato zdobione kamienice. Demonstracje na Węgrzech w 1989 roku
Derzsi Elekes Andor, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
15.03.1988 r. - pierwsze masowe demonstracje opozycyjne
maj 1988 r. - ustąpienie Janosa Kadara ze stanowiska sekretarza generalnego KC Węgierskiej Socjalistycznej Partii Robotniczej
13.06.1989 r. - początek rozmów przedstawicieli władzy komunistycznej i jej sojuszników z opozycją przy tzw. Trójkątnym Stole, w wyniku których ogłoszono amnestię, wprowadzono system wielopartyjny, rozpoczęto wdrażanie reform gospodarczych oraz zapowiedziano wolne wybory parlamentarne
maj-czerwiec 1989 r. - likwidacja zasieków na granicy z Austrią oraz otworzenie granic
23.10.1989 r. - uchwalenie nowej konstytucji zmieniającej m.in. nazwę państwa na Węgierska Republika
25.03.1989 r. - pierwsze w Europie Środkowo-Wschodniej wolne wybory parlamentarne
1991 r. - początek współpracy z Polską i Czechosłowacją (po jej rozpadzie z Czechami i Słowacją) w ramach tzw. Grupy Wyszehradzkiej
1994 r. - zwycięstwo w wyborach Węgierskiej Partii Socjalistycznej
1999 r. - przyjęcie do struktur NATO
2004 r. - przyjęcie do Unii Europejskiej. Chorwacja. Zdjęcie przedstawia podpisanie układu. Przy drewnianym stole siedzi trzech mężczyzn w garniturach i krawatach. Przed nimi leżą broszury. Za nimi stoi sześciu kolejnych mężczyzn. Wszyscy klaszczą. W tle jest okno przysłonięte czerwonymi kotarami.Podpisanie układu w Dayton 21 listopada 1995 r., kończącego wojnę jugosłowiańską, w dolnym rzędzie, pośrodku znajduje się ówczesny prezydent Chorwacji, Franjo Tudjman.
Domena publiczna, Wikimedia Commons
1991 r. - rozpad Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii i proklamowanie niepodległości przez Chorwatów
1991-1995 - wojna między Chorwacją a Jugosławią (właściwie Serbią), zakończona uznaniem niepodległości Chorwacji
1990-1999 - rządy dyktatorskie prezydenta Franjo Tudjmana, działacza komunistycznego oraz lidera partii Chorwacka Wspólnota Demokratyczna
od 2000 r. - początek stopniowej demokratyzacji kraju
2009 r. - dołączenie do struktur NATO
2011 r. - podpisanie traktatu akcesyjnego do struktur Unii Europejskiej. Bośnia i Hercegowina. Zdjęcie przedstawia zamieszki w Bośni. Środkiem ulicy idzie tłum ludzi. Po obu stronach znajdują się podniszczone budynki. W tle jest wniesienie.Zamieszki w Bośni w 2014 r., zwane Bośniacką Wiosną, spowodowane pogarszającą się sytuacją ekonomiczno-społeczną ludności
BiH, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
1991 r. - rozpad Jugosławii, w skład której wchodziła Socjalistyczna Republika Bośni i Hercegowiny
1992 r. - referendum, w wyniku którego Bośnia i Hercegowina zyskała niepodległość
1992 r. - utworzenie przez Serbów mieszkających na terenie Bośni i Hercegowiny własnego państwa: Republiki Serbskiej
1992-1995 - wojna między władzami Bośni i Hercegowiny a Serbami, uznawana za najkrwawszy konflikt w Europie od czasów II wojny światowej
2016 r. - złożenie przez rząd wniosku w sprawie akcesu do struktur Unii Europejskiej. Serbia. Zdjęcie przedstawia serbskiego przywódcę. Ma on krzaczaste siwe włosy, gęste brwi. Uśmiecha się. Jest ubrany w czarną marynarkę, krawat w paski i białą koszulę.Slobodan Milošević, jugosłowiański i serbski przywódca i prezydent, oskarżony o dokonywanie czystek etnicznych podczas wojny jugosłowiańskiej, skazany wyrokiem Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w 2006 roku.
Stevan Kragujević, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
1990 r. - wybory do parlamentu i zwycięstwo Serbskiej Partii Socjalistycznej (SPS), złożonej z byłych komunistów
1990 r. - początek transformacji politycznej i gospodarczej
1991 r. - rozpad byłej Jugosławii
1992 r. - utworzenie Federalnej Republiki Jugosławii, składającej się z Serbii i Czarnogóry
1992-1995 - wojna w Chorwacji oraz Bośni i Hercegowinie
1997-2000 - prezydentura lidera SPS Slobodana Miloševića
1998 r.- początek działań wojennych przeciwko Albańczykom
2000 r. - zwycięstwo w wyborach Demokratycznej Opozycji Serbii
2006 r. - zerwanie federacji Serbii i Czarnogóry 2014 r. - Serbia oficjalnym kandydatem do Unii Europejskiej. Albania. Zdjęcie przedstawia plac w Tiranie z lotu ptaka. Na środku znajdują się fontanny z wodą. Wokół nich na rozległym placu przechadzają się ludzie. W tle są zabudowania miasta.Pierwsi cudzoziemcy w Tiranie w 1988 r.
Peter, CC BY 2.0, Wikimedia Commons
połowa 1990 r. - demonstracje i strajki w fabrykach
marzec 1991 r. - pierwsze wybory parlamentarne, zakończone zwycięstwem komunistów, którzy zdobyli 67% głosów
od 1990 r. - początek zmian gospodarczych, mających na celu wprowadzenie gospodarki wolnorynkowej oraz liberalizację systemu
30.09.1990 r. - ogłoszenie amnestii dla osób więzionych przez reżim komunistyczny
1992-1996 - wybory, w których zwycięstwo odniosły ugrupowania demokratyczne
1997 r. - krach ekonomiczny, antyrządowe demonstracje; w wyniku wyborów dojście do władzy postkomunistów
1999 r. - operacja w Kosowie (akcja militarna państw NATO skierowana przeciwko wojskom serbskim na terenie Kosowa)
2005 r. - w wyniku wyborów przejęcie władzy przez koalicję partii demokratycznych
2009 r. - przyjęcie do struktur NATO
od 2012 r. - status kandydata do Unii Europejskiej. Macedonia Północna. 1991 r. - rozpad Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii, w skład której od 1946 r. wchodziła Macedonia
1991 r. - ogłoszenie niepodległości przez Macedonię
1992-2019 - konflikt z Grecją w sprawie nazwy (Grecy uznawali się za jedynych spadkobierców tradycji Macedonii)
2019 r. - przyjęcie oficjalnej nazwy Republika Macedonii Północnej
od 2005 r. - państwo kandydujące do Unii Europejskiej. Czarnogóra. Zdjęcie przedstawia manifestacje w Czarnogórze. Dwie osoby stoją na podwyższeniu, w tym jedna macha macedońską flagą. Druga ma koszulkę z herbem Macedonii. Wokół znajduje się tłum ludzi, których widoczne są tylko głowy. Niektórzy wymachują flagami Macedonii. Jedna osoba ma niebieski balon. Manifestacje popierające ideę niepodległości Czarnogóry i jej odłączenia się od Serbii w 2006 roku
Marko M., Attribution, Wikimedia Commons
do 1992 r. - republika związkowa Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii
1992-3003 - republika związkowa Federalnej Republiki Jugosławii składającej się z Serbii i Czarnogóry
2006 r. - referendum, w wyniku którego doszło do zerwania dotychczasowej federacji z Serbią i ogłoszenia niepodległości
2006 r. - przyjęcie do ONZ
2010 r. - status kandydata do Unii Europejskiej
2017 r. - państwo członkowskie NATO. Bułgaria. Zdjęcie przedstawia Symeona drugiego. Nie ma włosów, ma lekko zarysowany zarost na brodzie. Jest ubrany w szarą marynarkę z przypinką na lewej klapie, niebieski krawat w paski i białą koszulę. Symeon II, ostatni car Bułgarii w latach 1943-1946, obalony przez komunistów, w 2001 r. założył Narodowy Ruch Symeona Drugiego jako antidotum na sprawujących władzę w latach 90., a wywodzących się z ruchu komunistycznego socjalistów; w latach 2001-2005 był premierem; to jedyny tego rodzaju przypadek w Europie, że dawny monarcha powrócił do kraju w charakterze premiera.
Grey Geezer, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
1988 r. - powstanie pierwszych organizacji opozycyjnych, m.in. Niezależnego Stowarzyszenia Ochrony Praw Człowieka
wrzesień 1989 r. - rehabilitacja ofiar reżimu stalinowskiego
10.11.1989 r. - ustąpienie dotychczasowego szefa państwa Todora Żiwkowa na skutek nasilającego się kryzysu ekonomicznego oraz polityki antytureckiej
listopad-grudzień 1989 r. - masowe demonstracje
czerwiec 1990 r. - pierwsze wolne wybory wygrane przez komunistów
1990 r. - początek transformacji gospodarczej
1990 r. - zniesienie ograniczeń nałożonych na ludność turecką zamieszkującą obszar Bułgarii (wprowadzenie np. jęz. tureckiego do szkół znajdujących się na terenach zamieszkałych w większości przez mniejszość turecką)
2004 r. - wstąpienie do NATO
2007 r. - przyjęcie do struktur Unii Europejskiej. Rumunia. Zdjęcie przedstawia protesty w Bukareszcie. Na pierwszym planie jest tłum ludzi. Potem jest wolna od ludzi przestrzeń a dalej są ludzie trzymający białe prostokątne kartki przed sobą. Po obu stronach ulicy są zabudowania miasta. Protesty w Bukareszcie w grudniu 1989 roku.
Muzeum Narodowe Historii Rumunii, Attribution, Wikimedia Commons
grudzień 1989 - początek manifestacji przeciwko rządom komunistycznym
16-17.12.1989 r. - zamieszki i krwawe starcia między protestującymi a policją polityczną
25.12.1989 r. - rozstrzelanie dotychczasowego szefa państwa Nicolasa Ceausescu i jego żony
grudzień 1989 r. - przejęcie władzy w państwie przez Front Ocalenia Narodowego składający się z byłych działaczy komunistycznych
maj 1990 r. - wybory parlamentarne (sposób przeprowadzenia nie był demokratyczny), zwycięstwo Frontu Ocalenia Narodowego
1990-1991 - protesty górników
1991 r. - uchwalenie nowej konstytucji
1992 r. - wybory parlamentarne, zwycięstwo ugrupowań demokratycznych
1996 r. - odsunięcie komunistów od władzy
2004 r. - wstąpienie Rumunii do NATO
2007 r. - przystąpienie do struktur Unii Europejskiej. Słowenia. Zdjęcie przedstawia wojnę dziesięciodniową. Na ulicy są trzy czołgi a za nimi jest stacja benzynowa. Wydobywa się z niej biały dym. W tle są zielone drzewa.Wojna dziesięciodniowa.
Peter Božič, CC BY 3.0, Wikimedia Commons
25.06.1991 r. - odłączenie się wraz z Chorwacją od Jugosławii
27.06 -7.07.1991 - wojna dziesięciodniowa między siłami słowiańskimi a Jugosławią o niepodległość
1991 r. - przyjęcie nowej konstytucji
od 1992 r. - początek prywatyzacji, czyli procesu przekazywania - najczęściej na drodze sprzedaży - majątku państwowego (m.in. zakładów przemysłowych) osobom prywatnym
2004 r. - przyjęcie do NATO
2004 r. - przyjęcie do struktur Unii Europejskiej
2007 r. - przyjęcie waluty euro. Ukraina. Zdjęcie przedstawia protesty w Kijowie. Na środku znajduje się gruz, po którym wspinają się ludzie. Z prawej strony ktoś trzyma ukraińską flagę. W tle są zabudowania Kijowa. Protesty w Kijowie w 2014 roku
Mstyslav Chernov, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
1991 r. - ogłoszenie niepodległości
grudzień 1991 r. - utworzenie Wspólnoty Niepodległych Państw, której członkiem stała się Ukraina
1994 r. - zwycięstwo w wyborach prezydenckich związanego z komunistami Leonida Kuczmy
2004 r. - Pomarańczowa Rewolucja w odpowiedzi na wygraną w wyborach prezydenckich Wiktora Janukowycza (manifestacje były reakcją na sfałszowane wybory prezydenckie)
2007 r. - kryzys polityczny na Ukrainie spowodowany konfliktem między prezydentem Wiktorem Juszczenką a premierem Wiktorem Janukowyczem
2013 r. - protesty przeciwko niepodpisaniu przez rząd umowy stowarzyszającej z Unią Europejską (Euromajdan)
2014 r. - aneksja Krymu przez Rosję
od 2014 r. - wojna w Donbasie między siłami separatystów prorosyjskich a siłami lojalnymi wobec rządu ukraińskiego. Białoruś. Zdjęcie przedstawia Aleksandrą Łukaszenkę. Ma on krótkie siwe włosy, ciemne, krótkie wąsy. Jest ubrany w ciemnoszary garnitur z przypinką z flagą białoruską na lewej klapie, szary krawat i białą koszulę. Ręce opiera o białą mównicę. Z mównicy wystają dwa mikrofony. Aleksandr Łukaszenka, prezydent Białorusi
Okras, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
1991 r. - rozpad ZSRS
grudzień 1991 r. - układ białowieski i utworzenie Wspólnoty Państw Niepodległych, w skład której weszła Białoruś
1994 r. - zwycięstwo w wyborach prezydenckich Aleksandra Łukaszenki
2011 r. - kryzys ekonomiczny
2020 r. - masowe protesty spowodowane sfałszowanymi wyborami prezydenckimi. Litwa. Zdjęcie przedstawia byłego prezydenta Litwy. Ma siwe włosy i gładką twarz. Ubrany jest w ciemny garnitur, ciemny krawat we wzorki i białą koszulę. ręce opiera o stół. Na prawej dłoni ma obrączkę. Za nim znajdują się różne flagi. Algirdas Brazauskas – prezydent Litwy w latach 1993-1998, wcześniej działacz komunistyczny.
Domena publiczna, Wikimedia Commons
1991 r. - odzyskanie niepodległości
1992 r. - pierwsze wolne wybory do Sejmu Republiki Litewskiej, w których zwyciężyła postkomunistyczna Litewska Demokratyczna Partia Pracy
od 1991 r. - członek ONZ
1993 r. - ostatnie oddziały sowieckie opuściły terytorium Litwy
2004 r. - przyjęcie do NATO i Unii Europejskiej. Łotwa. Zdjęcie przedstawia przyjęcie Łotwy do Unii Europejskiej. Przed bogato zdobionym budynkiem stoją elegancko ubrani ludzie. Stoją oni w rzędach. Przed nimi, na ziemi stoi tabliczka z napisem Lisboa. Za nimi natomiast są flagi Unii Europejskiej. Przyjęcie Łotwy do UE w 2004 roku
Archiwum Kancelarii Prezydenta RP, GFDL 1.2, Wikimedia Commons
lipiec 1989 r. - uchwalenie rezolucji o samodzielności ekonomicznej
1990 r. - wybory parlamentarne
1991 r. - odzyskanie niepodległości
1991 r. - przyjęcie do ONZ
1993 r. - wybory parlamentarne, w wyniku których postkomunistyczny Łotewski Front Ludowy został zastąpiony przez partię centroprawicową - Łotewska Droga
1993 r. - dyskusja o restrykcyjnym prawie o obywatelstwie, przyznającym go tylko osobom żyjącym na Łotwie w 1940 r.
od 1994 r. - wycofywanie wojsk radzieckich z Łotwy
2004 r. - przyjęcie do NATO i Unii Europejskiej. Estonia. Zdjęcie przedstawia pomnik. Na wysokim postumencie znajduje się krzyż. Całość jest biała. Pomnik stoi z lewej strony placu oświetlonego latarniami. W tle, na środku, jest kościół. Pomnik upamiętniający zwycięstwo w wojnie o niepodległość w 1920 r., odsłonięty w 2009 roku.
Diego Delso, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
1988 r. – demonstracje Estończyków nazwane „śpiewającą rewolucją”; przywrócenie flagi narodowej oraz ogłoszenie deklaracji o suwerenności
1990 r. – początek działalności Kongresu Ludowego mającego doprowadzić do przywrócenia państwowości estońskiej
1991 r. – deklaracja niepodległości, na czele państwa reformatorski komunista Edgar Savisaar
1992 r. – wprowadzenie restrykcyjnego prawa o obywatelstwie
1994 r. – opuszczenie terytorium kraju przez wojska rosyjskie
1995–1999 – powrót postkomunistów do władzy
2004 r. – akces do NATO i Unii Europejskiej
2007 r. – zamieszki w Tallinnie organizowane przez rosyjską mniejszość
2011 r. – przystąpienie do strefy euro.
W skład Europy Środkowo‑Wschodniej wchodzą państwa o różnej tradycji historycznej i w czasach zimnej wojny pozostające w różnej zależności od ZSRS: państwa satelickie, republiki sowieckie oraz państwa wchodzące w skład Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Czy ta różna tradycja i różny stopień zależności od ZSRS wpłynęły na różny przebieg procesu odzyskiwania niepodległości i uniezależniania się od władzy komunistycznej w tych państwach? Uzasadnij swoją odpowiedź, odwołując się do konkretnych przykładów.
Na podstawie powyższych informacji oraz własnej wiedzy pozaźródłowej wskaż trzy najważniejsze twoim zdaniem problemy, z którymi musiały się borykać państwa Europy Środkowo‑Wschodniej w latach 90. i na początku nowego tysiąclecia.
Proces akcesu do struktur Unii Europejskiej przebiegał w różnym czasie i z różnym natężeniem w Europie Środkowo‑Wschodniej. Na podstawie informacji zawartych na mapie wskaż trzy czynniki, które mogły wpływać na spowolnienie tego procesu.
Zaznacz, które odpowiedzi są fałszywe, a które prawdziwe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Jedną z najważniejszych przyczyn upadku ZSRS był kryzys ekonomiczny. | □ | □ |
| Reformy Gorbaczowa dotyczyły tylko gospodarki. | □ | □ |
| Proces przemian politycznych i społecznych w krajach Europy Środkowo Wschodniej, zwany Jesienią Ludów rozpoczął się w Polsce. | □ | □ |
| Po upadku komunizmu prezydentem Czech został Vaclav Havel. | □ | □ |
| Niezależne od ZSRS pozostały Jugosławia, Albania i Rumunia. | □ | □ |
Zaznacz kraje, w których komuniści podjęli rozmowy ze zorganizowaną opozycją i zawarły porozumienie.
Zaznacz fotografie ilustrujące proces dekomunizacji przestrzeni publicznej.
Porównaj preambuły konstytucji uchwalonych w Czechach, Polsce i na Węgrzech po 1989 r. Jakie podobieństwa, a jakie różnice dostrzegasz?
Preambuła Konstytucji Republiki Czeskiej, 1992My, Obywatele Republiki Czeskiej w Czechach, na Morawach i na Śląsku,
w dobie odnowy samodzielnego państwa czeskiego,
wierni wszystkim dobrym tradycjom dawnej państwowości ziem Korony Czeskiej i państwowości czechosłowackiej,
zdecydowani budować, chronić i rozwijać Republikę Czeską w duchu niepodważalnych wartości ludzkiej godności i wolności
jako ojczyznę równouprawnionych, wolnych obywateli, świadomych swych obowiązków wobec innych i odpowiedzialności wobec ogółu,
jako wolne i demokratyczne państwo oparte na poszanowaniu praw człowieka i na zasadach społeczeństwa obywatelskiego,
jako część rodziny europejskich i światowych demokracji,
zdecydowani wspólnie strzec i rozwijać odziedziczone naturalne i kulturalne, materialne i duchowe bogactwo,
zdecydowani kierować się wszystkimi sprawdzonymi zasadami państwa prawa,
poprzez swych swobodnie wybranych przedstawicieli uchwalamy tę oto Konstytucję Republiki Czeskiej.
Źródło: Preambuła Konstytucji Republiki Czeskiej, 1992, dostępny w internecie: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/czechy-a.html.
Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, 1997W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny,
odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie,
my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzący w Boga
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,
jak i nie podzielający tej wiary,
a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł,
równi w prawach i w powinnościach wobec dobra wspólnego - Polski,
wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i ogólnoludzkich wartościach,
nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,
zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku,
złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie,
świadomi potrzeby współpracy ze wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej,
pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane,
pragnąc na zawsze zagwarantować prawa obywatelskie, a działaniu instytucji publicznych zapewnić rzetelność i sprawność,
w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem,
ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej
jako prawa podstawowe dla państwa
oparte na poszanowaniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę Konstytucję będą stosowali,
wzywamy, aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności człowieka,
jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi,
a poszanowanie tych zasad mieli za niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.
Źródło: Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, 1997, dostępny w internecie: https://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm.
Narodowe wyznanie wiary, Konstytucja Węgier, 2011Boże, błogosław Węgrów!
MY, CZŁONKOWIE NARODU WĘGIERSKIEGO, na początku nowego tysiąclecia, w poczuciu odpowiedzialności za każdego Węgra, oświadczamy, co następuje:
Jesteśmy dumni z tego, że nasz król, Święty Stefan, tysiąc lat temu osadził państwo węgierskie na solidnych fundamentach i uczynił naszą ojczyznę częścią chrześcijańskiej Europy.
Jesteśmy dumni z naszych przodków walczących o przetrwanie, o wolność i niepodległość.
Jesteśmy dumni ze wspaniałego dziedzictwa duchowego Węgrów.
Jesteśmy dumni z tego, że nasz naród przez wieki orężnie bronił Europy oraz wzbogacał skarbiec wspólnych wartości swym talentem i swoją pracowitością.
Uznajemy rolę chrześcijaństwa w przetrwaniu narodu. Szanujemy różnorodne tradycje religijne naszego kraju.
Przyrzekamy chronić i zachować duchową jedność naszego narodu, która w wichrach minionego stulecia rozerwana została na części. Żyjące razem z nami narodowości stanowią część węgierskiej wspólnoty politycznej i są czynnikami państwotwórczymi.
Zobowiązujemy się do kultywowania i strzeżenia naszego dziedzictwa, naszego unikatowego języka, węgierskiej kultury, kultury i języka narodowości żyjących na terytorium Węgier – stworzonych przez człowieka oraz zasobów naturalnych Kotliny Karpackiej. […]
Uznajemy, że podstawą bytu ludzkiego jest ludzka godność.
Uznajemy, że wolność jednostki może się realizować jedynie we współdziałaniu z innymi.
Uznajemy, że najważniejsze ramy naszej koegzystencji stanowią rodzina i naród, a podstawowe wartości naszego współbytowania to wierność, wiara i miłość.
Uznajemy, że podstawą siły wspólnoty i godności każdego człowieka jest praca, dzieło ducha ludzkiego.
Uznajemy za swoją powinność niesienie pomocy osobom potrzebującym i biednym.
Uznajemy, że wspólnym celem obywateli i państwa jest zapewnienie dobrobytu, bezpieczeństwa, porządku, sprawiedliwości i wolności.
Uznajemy, że rządy ludu istnieją tylko tam, gdzie państwo służy swym obywatelom, a także sprawiedliwie, bez nadużyć i stronniczości, kieruje ich sprawami.
Z szacunkiem odnosimy się do zdobyczy naszej historycznej konstytucji oraz
do Świętej Korony, która ucieleśnia konstytucyjną ciągłość państwowości Węgier i jedność narodu.
Nie uznajemy zawieszenia naszej historycznej konstytucji wskutek obcych okupacji. Zaprzeczamy przedawnieniu nieludzkich zbrodni popełnionych przeciwko narodowi węgierskiemu i jego obywatelom w okresie panowania dyktatury narodowosocjalistycznej i komunistycznej. […]
Źródło: Narodowe wyznanie wiary, Konstytucja Węgier, 2011, dostępny w internecie: http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/konst/wegry2011.html.