Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Te słowa rzekła smętna pasterka. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego gra z konwencją sentymentalną

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wskazuje cechy konwencji sentymentalnej przekształcone przez K.I. Gałczyńskiego w wierszu Filon i Laura. Wersja nowa;

  • przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazując w tekście elementy parodii;

  • określa funkcje językowe fragmentów wiersza Filon i Laura...;

  • formułuje wypowiedź pisemną (na temat roli absurdu w literaturze), przytaczając argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e materiał: „»Te słowa rzekła smętna pasterka«. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego gra z konwencją sentymentalną”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z utworem poetyckim zawartym w e‑materiale: Filon i Laura. Wersja nowa K.I. Gałczyńskiego. Uczniowie powinni utwór przeczytać i przygotować się do jego omówienia: przygotować wstępne informacje, które pozwolą umiejscowić tekst w kontekście biograficznym i/lub historycznoliterackim. Nauczyciel prosi również o wykonanie polecenia 1 z sekcji „Audiobook”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat i cele zajęć. Prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi o przypomnienie cech sielanki sentymentalnej na podstawie Laury i Filona F. Karpińskiego. Następnie poleca uczniom, by, w parach, wykonali polecenie 2 z sekcji „Audiobook”. (Wykorzystają do tego informacje uzyskane podczas lektury tekstów z sekcji „Przeczytaj” oraz wykonaniu polecenia 1 z sekcji „Audiobook”). Po upływie wyznaczonego czasu prezentują swoje odpowiedzi, a inni uczniowie, pod kierunkiem nauczyciela, uzupełniają mapę myśli swoimi spostrzeżeniami.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 1 w 4‑osobowych grupach. Grupa, która zgromadzi najwięcej słownictwa prezentuje swoje propozycje jako pierwsza. Później nauczyciel poleca im, by wykonali ćw. 2‑7, a po upływie wyznaczonego czasu prosi przedstawicieli wybranych grup o udzielenie odpowiedzi i ocenia pracę uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie w parach improwizują krótką konwersację zgodną z zasadami konwencji sentymentalnej. Jeśli chcą, mogą wybrać wariant parodystyczny. Dwie wybrane pary prezentują się na forum klasy, a pozostali uczniowie oceniają, czy utrzymano konwencję lub w jaki sposób ją złamano.

  2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

  1. Jakie funkcje w literaturze może pełnić absurd? Sformułuj odpowiedź, w której uzasadnisz swoje stanowisko.

Materiały pomocnicze:

  • Zenon Uryga, Odbiór liryki w klasach maturalnych, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

  • Anna Krzewińska, Sielanka staropolska, Warszawa 1979.

  • Lucylla Pszczołowska, Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się