Scanariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Jak klasyfikuje się tłuszcze?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII: Estry i tłuszcze. Uczeń:

6) opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania.

Zakres rozszerzony

XVII: Estry i tłuszcze. Uczeń:

6) opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• samodzielnie przeprowadza doświadczenie chemiczne, dotyczące badania charakteru chemicznego tłuszczów o ciekłym i stałym stanie skupienia;

• klasyfikuje tłuszcze ze względu na charakter chemiczny;

• klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie oraz stan skupienia;

• wyjaśnia rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych;

• wyjaśnia, dlaczego dany tłuszcz należy do danej grupy.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• wirtualne laboratorium;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie:  Z jakimi tłuszczami spotykasz się na co dzień? Czy można je w jakiś sposób pogrupować?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu klasyfikacja tłuszczów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski – badanie rozpuszczalności tłuszczów oraz ich reakcji w obecności wody bromowej. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie otrzymują odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne, instrukcję wykonania doświadczenia i kartę pracy.  Uczniowie stawiają pytania badawcze i hipotezy, przeprowadzają eksperymenty wg otrzymanej instrukcji, obserwują zmiany, zapisują równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej, wyciągają wnioski, zapisują wszystko w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera uczniów podczas przeprowadzenia eksperymentu. Liderzy prezentują efekty pracy grupowej na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

2. Wirtualne laboratorium. Uczniowie w parach pracują w wirtualnym laboratorium uwzględniając różne kryteria klasyfikacji tłuszczów. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów.

3. Chętny lub wybrany uczeń zapisuje na tablicy równanie zachodzącej reakcji chemicznej, np. jak poniżej:

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się. Wcześniej nauczyciel prosi chętnego ucznia o wyjaśnienie mechanizmu addycji elektrofilowej  na forum klasy - informacja niezbędna podczas rozwiązywania zadania 7.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jak klasyfikuje się tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego? Jak zbudowane są tłuszcze? Jakim doświadczeniem można stwierdzić nienasycony charakter tłuszczów? Jaka jest rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co bylo dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudności...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być wykorzystane podczas przygotowywania się do zajęć, jak również podczas powtórzenia przed sprawdzianem.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak klasyfikuje się tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego?

• Jak zbudowane są tłuszcze?

• Jakim doświadczeniem można stwierdzić nienasycony charakter tłuszczów?

• Jaka jest rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych?

2. Doświadczenie:

• Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki z korkami, statywy do probówek, pipety Pasteura, palnik, zapalniczka/zapałki.

• Odczynniki chemiczne: olej roślinny (np. olej słonecznikowy), tłuszcz zwierzęcy (np. masło), woda bromowa, benzyna, woda destylowana.

3. Prowadzący przygotowuje na kartkach instrukcję przeprowadzenia eksperymentu:

a)

• W dwóch probówkach umieść oddzielnie niewielkie ilości masła (lub dowolnego tłuszczu zwierzęcego) oraz w kolejnych dwóch probówkach po 2 cmIndeks górny 3³ oleju słonecznikowego (lub dowolnego tłuszczu roślinnego).

• Probówki z masłem ogrzej w płomieniu palnika, tak by substancja ta uległa stopieniu.

• Następnie do jednej probówki z masłem i jednej z olejem wlej po 2 cmIndeks górny 3³ benzyny, a do kolejnych dwóch probówek wlej po 2 cmIndeks górny 3  Indeks górny koniec³ wody destylowanej.

• Zatkaj probówki korkami i energicznie wytrząśnij.

• Obserwuj zmiany.

b)

• W kolejnych dwóch probówkach umieść oddzielnie niewielką ilość masła (lub dowolnego tłuszczu zwierzęcego) oraz około 2 cmIndeks górny 3  Indeks górny koniec³ oleju słonecznikowego (lub dowolnego tłuszczu roślinnego), a następnie do każdej z nich dodaj po kilka cmIndeks górny 3³ wody bromowej.

• Probówki z masłem ogrzej w płomieniu palnika, tak by substancja ta uległa stopieniu.

• Zamknij probówki korkami, wytrząsaj i pozostaw w statywie do ustabilizowania się mieszanin.

• Obserwuj zmiany.

4. Karta pracy ucznia: