Dla nauczyciela
Scanariusz zajęć
Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Jak klasyfikuje się tłuszcze?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XVII: Estry i tłuszcze. Uczeń:
6) opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania.
Zakres rozszerzony
XVII: Estry i tłuszcze. Uczeń:
6) opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
samodzielnie przeprowadza doświadczenie chemiczne, dotyczące badania charakteru chemicznego tłuszczów o ciekłym i stałym stanie skupienia;
klasyfikuje tłuszcze ze względu na charakter chemiczny;
klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie oraz stan skupienia;
wyjaśnia rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych;
wyjaśnia, dlaczego dany tłuszcz należy do danej grupy.
Strategia nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
eksperyment chemiczny;
wirtualne laboratorium;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: Z jakimi tłuszczami spotykasz się na co dzień? Czy można je w jakiś sposób pogrupować?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu klasyfikacja tłuszczów.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.
Faza realizacyjna:
Eksperyment uczniowski – badanie rozpuszczalności tłuszczów oraz ich reakcji w obecności wody bromowej. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie otrzymują odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne, odczynniki chemiczne, instrukcję wykonania doświadczenia i kartę pracy. Uczniowie stawiają pytania badawcze i hipotezy, przeprowadzają eksperymenty wg otrzymanej instrukcji, obserwują zmiany, zapisują równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej, wyciągają wnioski, zapisują wszystko w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, wspiera uczniów podczas przeprowadzenia eksperymentu. Liderzy prezentują efekty pracy grupowej na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.
Wirtualne laboratorium. Uczniowie w parach pracują w wirtualnym laboratorium uwzględniając różne kryteria klasyfikacji tłuszczów. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów.
Chętny lub wybrany uczeń zapisuje na tablicy równanie zachodzącej reakcji chemicznej, np. jak poniżej:
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się. Wcześniej nauczyciel prosi chętnego ucznia o wyjaśnienie mechanizmu addycji elektrofilowej na forum klasy - informacja niezbędna podczas rozwiązywania zadania 7.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jak klasyfikuje się tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego? Jak zbudowane są tłuszcze? Jakim doświadczeniem można stwierdzić nienasycony charakter tłuszczów? Jaka jest rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co bylo dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudności...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Wirtualne laboratorium może być wykorzystane podczas przygotowywania się do zajęć, jak również podczas powtórzenia przed sprawdzianem.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jak klasyfikuje się tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego?
Jak zbudowane są tłuszcze?
Jakim doświadczeniem można stwierdzić nienasycony charakter tłuszczów?
Jaka jest rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych?
Doświadczenie:
Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki z korkami, statywy do probówek, pipety Pasteura, palnik, zapalniczka/zapałki.
Odczynniki chemiczne: olej roślinny (np. olej słonecznikowy), tłuszcz zwierzęcy (np. masło), woda bromowa, benzyna, woda destylowana.
Prowadzący przygotowuje na kartkach instrukcję przeprowadzenia eksperymentu:
a)
W dwóch probówkach umieść oddzielnie niewielkie ilości masła (lub dowolnego tłuszczu zwierzęcego) oraz w kolejnych dwóch probówkach po 2 cmIndeks górny 33 oleju słonecznikowego (lub dowolnego tłuszczu roślinnego).
Probówki z masłem ogrzej w płomieniu palnika, tak by substancja ta uległa stopieniu.
Następnie do jednej probówki z masłem i jednej z olejem wlej po 2 cmIndeks górny 33 benzyny, a do kolejnych dwóch probówek wlej po 2 cmIndeks górny 3 Indeks górny koniec3 wody destylowanej.
Zatkaj probówki korkami i energicznie wytrząśnij.
Obserwuj zmiany.
b)
W kolejnych dwóch probówkach umieść oddzielnie niewielką ilość masła (lub dowolnego tłuszczu zwierzęcego) oraz około 2 cmIndeks górny 3 Indeks górny koniec3 oleju słonecznikowego (lub dowolnego tłuszczu roślinnego), a następnie do każdej z nich dodaj po kilka cmIndeks górny 33 wody bromowej.
Probówki z masłem ogrzej w płomieniu palnika, tak by substancja ta uległa stopieniu.
Zamknij probówki korkami, wytrząsaj i pozostaw w statywie do ustabilizowania się mieszanin.
Obserwuj zmiany.
Karta pracy ucznia: