Autor: Paweł Kaniowski

Przedmiot: filozofia

Temat: Społeczeństwo zamknięte

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne:

• Dowiesz się, jakie znaczenie dla rozumienia wiedzy przez Karla Poppera mają pojęcia falsyfikacjonizmu i historycyzmu.

• Przedstawisz idee społeczeństwa zamkniętego i społeczeństwa otwartego.

• Wykorzystasz elementy filozofii Karla Poppera do analizy innych teorii.

• Porównasz różne sposoby myślenia o historii.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów;

• rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• umie pisać tekst (esej) filozoficzny, w którym – korzystając ze zdobytej wiedzy z zakresu logiki i historii filozofii – identyfikuje się i rozpatruje określone poglądy filozoficzne.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli;

• opis ustny;

• esej filozoficzny;

• praca z multimedium.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i prosi uczniów na odpowiedź na pytania zawarte we wstępie:
   - Czy historia ma jakiś sens? Czy układa się w logiczną całość, czy stanowi raczej zlepek przypadkowych wydarzeń?
   - Czy badając prawidła dziejów, możemy przewidzieć przyszłość?
   - Czy odpowiadając na pytanie, skąd przyszliśmy, możemy wskazać dokąd idziemy? I czy od drogi tej nie ma odwrotu?
   Wspólna praca całego zespołu.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów o padanie trzech przykładów z dziedziny literatury, teatru, kina, sztuki, w którym przedstawione zostało społeczeństwo zamknięte. Uczniowie mają się zastanowić, jakimi zabiegami posłużył się twórca w celu ukazania cech charakterystycznych społeczeństwa.

2. Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: elementy filozofii Karla Poppera. Uczniowie podają swoje pomysły, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem jest zapisane hasło. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne

3. Praca z multimedium. Nauczyciel udostępnia uczniom materiał z sekcji „Prezentacja” dzieli klasę na 4 zespoły. Każdy z nich otrzymuje jeden z modeli społeczeństwa przedstawionych w multimedium. Zadaniem każdej z grup jest stworzenie krótkiej wypowiedzi ustnej na temat zagadnień poruszonych w treści prezentacji. Pozostali uczniowie zadają pytania przedstawicielom grup i sporządzają notatkę. Nauczyciel moderuje dyskusję i, w razie potrzeby, uzupełnia wypowiedzi uczniów o dodatkowe informacje.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 6‑8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, na podstawie wiedzy zdobytej przed lekcją oraz podczas lekcji, układają trzy zadania quizowe związane z tematem zajęć, które następnie dają do rozwiązania wybranej osobie z klasy. W ten sposób utrwalają zdobytą wiedzę i umiejętności.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Zaproponuj dwa teksty korespondujące z omawianymi podczas lekcji pojęciami. Przygotuj uzasadnienie swojego wyboru.

2. Polecenie nr 2 z sekcji „Prezentacja”: Napisz esej na temat społeczeństw zamkniętych dzisiaj. Zastanów się, gdzie możemy spotkać się ze społeczeństwem zamkniętym i dokonaj jego analizy. Pamiętaj o nadaniu ciekawego tytułu swojej pracy.

Materiały pomocnicze:

• Chmielewski A.,  Społeczeństwo otwarte czy wspólnota? Filozoficzne i moralne podstawy nowoczesnego liberalizmu oraz jego krytyka we współczesnej filozofii społecznej, Wrocław 2001.

• Legutko R., Etyka absolutna i społeczeństwo otwarte, Kraków 1998.

• Popper K. R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, tł. Tadeusz Korczyc, t. 1, Urok Platona, Warszawa 1987.

• Popper K. R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, tł. Tadeusz Korczyc, t. 2, Wysoka fala proroctw: Hegel, Marks i następstwa, Warszawa 1987.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.