Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Słownik filozoficzny: poglądy Heraklita z Efezu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Rozważysz znaczenie poglądu Heraklita kwestionującego prawdziwość ludzkiego poznania.

• Przeanalizujesz, w jaki sposób refleksja kosmologiczna Heraklita doprowadziła go do refleksji antropologicznej.

• Dowiesz się, na czym polegała wariabilistyczna koncepcja rzeczywistości Heraklita.

• Zrozumiesz, czym był dla Heraklita logos.

• Porównasz główne założenia filozofii Heraklita z poglądami Parmenidesa.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

• identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach;

• rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• praca z tekstem;

• ćwiczenia przedmiotowe;

• audiobook;

• mapa myśli;

• film.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: poglądy Heraklita z Efezu”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytanie zawarte w sekcji „Przeczytaj”: Wszystko płynie (gr. panta rhei). Jak należy rozumieć to zdanie Heraklita?.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Film edukacyjny”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformę i wyświetla na tablicy stronę tytułową e‑materiału. Przedstawia uczniom temat lekcji oraz jej cele, a następnie wspólnie z nimi określa kryteria sukcesu.

2. Uczniowie czytają na głos odpowiedzi na pytanie napisane w ramach przygotowania do lekcji: „Wszystko płynie” (gr. „panta rhei”). Jak należy rozumieć to zdanie Heraklita? Następnie nauczyciel inicjuje dyskusję wprowadzającą, zadając pytanie: Czy ta zasada: „Wszystko płynie” dotyczy także życia ludzkiego?

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel prosi uczniów o połączenie się w pary, a następnie na tablicy zapisuje hasło: Poglądy Heraklita z Efezu. Uczniowie uzupełniają mapę myśli zamieszczoną w sekcji „Film edukacyjny” w poleceniu nr 1. Wybrana para odczytuje swoje propozycje wokół postawionego problemu, po czym są one uzupełniane przez pozostałe pary.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel czyta polecenie Napisz, jakie cechy wspólne filozofii Heraklita i Parmenidesa wymienia ekspert. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie indywidualnie wykonują polecenia do audiobooka zawartego w sekcji „Film edukacyjny”.
   – Wysłuchaj audiobooka. W jaki sposób Heraklit dowodzi, że przemiana jest najważniejszym elementem rzeczywistości?
   – Wyjaśnij poniższy fragment audiobooka.
   Walka jest ojcem wszystkiego, wszystkiego królem: jednych uznała za bogów, drugich za ludzi; jednych uczyniła niewolnikami, drugich wolnymi.
   Uczniowie wykonują zadania indywidualnie. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1 i 3‑5 z zestawu ćwiczeń.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie mają za zadanie wykonać ćwiczenie nr 8 z zestawu ćwiczeń.

Materiały pomocnicze:

• Dydaktyka filozofii. Antropologia, red. S. Janeczek, Lublin 2010.

• Dlaczego filozofia? Filozofia a świat współczesny, doświadczenia źródłowe, drogi do filozofii, „Filo‑Sofija” 26(2014/3), s. 237–256.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.