Dla nauczyciela
Autor: Ewa Orlewicz
Przedmiot: Filozofia
Temat: Słownik filozoficzny: poglądy Heraklita z Efezu
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Rozważysz znaczenie poglądu Heraklita kwestionującego prawdziwość ludzkiego poznania.
Przeanalizujesz, w jaki sposób refleksja kosmologiczna Heraklita doprowadziła go do refleksji antropologicznej.
Dowiesz się, na czym polegała wariabilistyczna koncepcja rzeczywistości Heraklita.
Zrozumiesz, czym był dla Heraklita logos.
Porównasz główne założenia filozofii Heraklita z poglądami Parmenidesa.
Cele operacyjne. Uczeń:
zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;
identyfikuje różne problemy etyczne, rozważa je z punktu widzenia różnych stanowisk i nurtów filozoficznych na własnych przykładach;
rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
nauczanie wyprzedzające.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
praca z tekstem;
ćwiczenia przedmiotowe;
audiobook;
mapa myśli;
film.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: poglądy Heraklita z Efezu”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytanie zawarte w sekcji „Przeczytaj”: Wszystko płynie (gr. panta rhei). Jak należy rozumieć to zdanie Heraklita?.
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Film edukacyjny”.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformę i wyświetla na tablicy stronę tytułową e‑materiału. Przedstawia uczniom temat lekcji oraz jej cele, a następnie wspólnie z nimi określa kryteria sukcesu.
Uczniowie czytają na głos odpowiedzi na pytanie napisane w ramach przygotowania do lekcji: „Wszystko płynie” (gr. „panta rhei”). Jak należy rozumieć to zdanie Heraklita? Następnie nauczyciel inicjuje dyskusję wprowadzającą, zadając pytanie: Czy ta zasada: „Wszystko płynie” dotyczy także życia ludzkiego?
Faza realizacyjna:
Mapa myśli. Nauczyciel prosi uczniów o połączenie się w pary, a następnie na tablicy zapisuje hasło: Poglądy Heraklita z Efezu. Uczniowie uzupełniają mapę myśli zamieszczoną w sekcji „Film edukacyjny” w poleceniu nr 1. Wybrana para odczytuje swoje propozycje wokół postawionego problemu, po czym są one uzupełniane przez pozostałe pary.
Praca z multimedium. Nauczyciel czyta polecenie Napisz, jakie cechy wspólne filozofii Heraklita i Parmenidesa wymienia ekspert. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.
Praca z drugim multimedium. Uczniowie indywidualnie wykonują polecenia do audiobooka zawartego w sekcji „Film edukacyjny”.
– Wysłuchaj audiobooka. W jaki sposób Heraklit dowodzi, że przemiana jest najważniejszym elementem rzeczywistości?
– Wyjaśnij poniższy fragment audiobooka.
Walka jest ojcem wszystkiego, wszystkiego królem: jednych uznała za bogów, drugich za ludzi; jednych uczyniła niewolnikami, drugich wolnymi.
Uczniowie wykonują zadania indywidualnie. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia nr 1 i 3‑5 z zestawu ćwiczeń.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczniowie mają za zadanie wykonać ćwiczenie nr 8 z zestawu ćwiczeń.
Materiały pomocnicze:
Dydaktyka filozofii. Antropologia, red. S. Janeczek, Lublin 2010.
Dlaczego filozofia? Filozofia a świat współczesny, doświadczenia źródłowe, drogi do filozofii, „Filo‑Sofija” 26(2014/3), s. 237–256.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.