Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Stan równowagi dynamicznej w roztworze nasyconym

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe i molowe oraz rozpuszczalność.

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem, rozcieńczaniem i zatężaniem roztworów z zastosowaniem pojęć: stężenie procentowe lub molowe oraz rozpuszczalność.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcie równowagi dynamicznej;

• porównuje roztwór nasycony z roztworem nienasyconym;

• przeprowadza obliczenia związane z rozpuszczalnością substancji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Forma pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputer z głośnikami i słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

• podręczniki tradycyjne;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów: Jakie możemy mieć skojarzenia do słowa „nasycony”? (np. barwa/kolor nasycony; nasycenie zmysłowe (np najedzony); nasycony rynek; węglowodór nasycony; roztwór nasycony). Co w takim razie oznacza termin nasycony? A co oznacza termin roztwór nasycony? Jakie możemy mieć skojarzenia do słowa „nasycony”?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół przykładów roztworów nienasyconych i nasyconych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Przeprowadzenie doświadczenia chemicznego, które będzie polegać na przygotowaniu wcześniej w zlewce roztworu nasyconego CuSOIndeks dolny 4₄,a następnieumieszczenie w nim jednego dużego kryształu i kilku małych. Roztwór należy przykryć, by nie parował, i przeprowadzić obserwację (po pewnym czasie duży kryształ urośnie, a małe znikają). Jest to punkt wyjścia do reakcji równowagi. Nauczyciel może zadać pytanie uczniom: „Jak można wyjaśnić przemianę, która zaszła podczas tego doświadczenia?”. Gdyby uczniowie mieli problem z udzieleniem odpowiedzi, mogą skorzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału.

2. Uczniowie w parach analizują animacje/modele 3D – wizualizacja stanu równowagi dynamicznej na poziomie mikroświata. Układają pytania do treści animacji, a po jej zakończeniu zadają sobie na forum pytania i nawzajem udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania – jak zdefiniujesz pojęcia z podaniem przykładów: roztwór nasycony i roztwór nienasycony? Jak wytłumaczysz rozpuszczalność substancji? Jak zmienia się rozpuszczalność substancji stałych i gazowych względem temperatury? Wyjaśnij pojęcie równowagi dynamicznej.

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja/modele 3D mogą być wykorzystane przez uczniów do łatwiejszego wyobrażenia sobie stanu równowagi dynamicznej, co może ułatwić im naukę podczas przygotowania się do lekcji, czy do sprawdzianu. Również uczniowie, nieobecni na lekcji, mogą swoje luki kompetencyjne zniwelować poprzez analizę animacji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zdefiniujesz pojęcia z podaniem przykładów: roztwór nasycony i roztwór nienasycony?

• Jak wytłumaczysz rozpuszczalność substancji?

• Jak zmienia się rozpuszczalność substancji stałych i gazowych względem temperatury?

• Wyjaśnij pojęcie równowagi dynamicznej.

2. Doświadczenie chemiczne

• Szkło i sprzęt laboratoryjny: waga elektroniczna, naczynka wagowe, łyżeczki, zlewki, bagietki szklane, termometry, pipety.

• Odczynniki chemiczne: ${\text{CuSO}}_4$, woda.

3. Karty charakterystyki substancji.

4. Karta pracy ucznia: