Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Temat: Spalanie alkenów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIII. Węglowodory. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji (przyłączania): ${\text{H}}_2$, ${\text{Cl}}_2$, HCl, ${\text{H}}_2\text{O}$; polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

4) opisuje właściwości chemiczne alkenów na przykładzie reakcji: spalania, addycji: ${\text{H}}_2$, ${\text{Cl}}_2$ i ${\text{Br}}_2$, HCl i HBr, ${\text{H}}_2\text{O}$, polimeryzacji; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne); opisuje zachowanie alkenów wobec wodnego roztworu manganianu(VII) potasu; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne, samokontrola podczas nauki.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze równania reakcji spalania alkenów;

• analizuje sposób zapisu równań reakcji spalania alkenów przy różnym dostępie tlenu;

• wykonuje doświadczenie, w którym identyfikuje produkty spalania alkenu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• mapa pojęciowa;

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, mazak;

• podręcznik.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Na czym polega spalanie? Jakie grupy związków organicznych ulegają spaleniu? Czy alkeny również można spalić?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Sporządzanie mapy pojęciowej wokół tematu spalania węglowodorów. Efektem sporządzonej mapy pojęciowej ma być poznanie definicji: spalanie całkowite, spalanie niecałkowite.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej film samouczek dotyczący spalania alkenów. Uczniowie oglądając samouczka rozwiązują w trakcie zadanie zaproponowane w filmie. Po zakończeniu filmu przechodzą do ćwiczeń zawartych w medium i sprawdzają samodzielnie swoją wiedzę.

2. Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – analiza tekstu źródłowego związanego ze spalaniem alkenów, celem uzupełnienia informacji o spalaniu tej grupy węglowodorów.

3. Eksperyment – pokaz uczniowski: „Badanie palności etenu”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy czteroosobowe i prosi uczniów o wykonanie polecenia nr 1 z części przeczytaj e‑materiału. Uczniowie otrzymują odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne i przeprowadzają eksperyment związany z badaniem palności etenu. W trakcie doświadczenia wypełniają dziennik informacji z doświadczenia. Na wykonanie zadania mają 15 minut. Po zakończeniu eksperymentu prezentują na forum klasy wyniki i wspólnie ustalają wnioski. Efektem przeprowadzonego doświadczenia ma być rozróżnienie typów spalania alkenów oraz identyfikacja produktów spalania.

4. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się” i zapowiada uczniom, że wszyscy wspólnie będą rozwiązywać ćwiczenia. Uczniowie zapoznają się z poleceniem każdego ćwiczenia i po wyznaczonym czasie chętny uczeń udziela odpowiedzi. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje propozycje. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Na czym polega proces spalania? Jakie produkty otrzymujemy podczas spalania całkowitego i niecałkowitego? Co to jest czad i dlaczego jest niebezpieczny dla człowieka?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudność sprawiało mi...

3. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Zadaniem uczniów jest opisanie praktycznego aspektu spalania alkenów.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas przygotowywania się do kartkówki. Medium to może być wykorzystane również przez uczniów nieobecnych na lekcji do nadrobienia zaległych treści i lepszego zrozumienia materiału.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Na czym polega proces spalania?

• Jakie produkty otrzymujemy podczas spalania całkowitego i niecałkowitego?

• Co to jest czad i dlaczego jest niebezpieczny dla człowieka?

2. Doświadczenie „Badanie palności etenu”.

Sprzęt i szkło laboratoryjne:

• łuczywko lub zapałki;

• probówki – cztery sztuki;

• łapa;

• statyw;

• krystalizator;

• rurka odprowadzająca do probówek

• pipeta;

• papierowa kartka;

• drewniana łapa do próbówek.

Odczynniki chemiczne: woda wapienna, folia polietylenowa.

3. Karta charakterystyki substancji.