Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Epistemologia jako sztuka wątpienia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz epistemologię jako jedną z gałęzi filozofii.

• Przeanalizujesz założenia zdrowego rozsądku.

• Wykorzystasz znajomość błędów poznawczych do analizy wiedzy.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

• identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel pyta uczniów: skąd wiemy, że coś wiemy?/co to znaczy, że coś wiemy? Jeżeli to pytanie będzie dla uczniów zbyt abstrakcyjne, można je skonkretyzować, podając przykład: Wszyscy wiemy, że wynik działania 2+2 daje 4. Zastanówmy się jednak, skąd to wiemy? Czy jest to wiedza zdroworozsądkowa, czy da się ją zakwestionować? Uczniowie zastanawiają się i dyskutują między sobą o świadomości wiedzy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”. Po zakończonej lekturze nauczyciel omawia z nimi treść lekcji, zwracając uwagę na przykłady pytań, jakie można zadać na gruncie epistemologii. Uczniowie w parach przygotowują swoje propozycje takich pytań, po czym prezentują je i omawiają na forum klasy, oceniając ich poprawność.

2. Nauczyciel zwraca uczniom uwagę na opisany w sekcji „Przeczytaj” eksperyment Hilarego Putnama mózg w naczyniu. Prosi uczniów o podanie przykładów podobnych koncepcji z życia i kultury. Uczniowie mogą wymienić np. umieszczonych w macierzy ludzi w filmie Matrix lub rzeczywistość wirtualną. Omówienie przykładów jako pogłębienie dyskusji z fazy wprowadzającej lekcji.

3. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się z przedstawioną na schemacie interaktywnym „maszyną do wątpienia”, omawiając zawarte w niej pytania. Następnie dobierają się w 4‑osobowe grupy i formułują stwierdzenie, które następnie poddają wątpieniu. Po wyznaczonym czasie prezentują swój tok rozumowania na forum klasy. Wspólne omówienie przykładów.

4. Uczniowie w parach rozwiązują zadania interaktywne z e‑materiału: od 1 do 4. Nauczyciel sprawdza udzielone odpowiedzi i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 5.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia 7 i 8.

Materiały pomocnicze:

• Huzarek T., Funkcjonalistyczna teoria umysłu, przetwarzanie informacji a myślenie ludzkie, w: „Scientia et Fides”, 2(2)/2014, s. 29‑45.

• Grobler A., Niestraszny nam Matrix, w: „Filozofuj!”, 2019 nr 2 (26), s. 46–47.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Ilustracja interaktywna” do podsumowania lekcji.