Scenariusz zajęć

Autor: Tadeusz Moroń

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie soli

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego, kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII.  Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia metody otrzymywania soli;

• pisze i uzgadnia równania reakcji otrzymywania soli;

• wskazuje metodami, jakimi można otrzymać daną sól.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• eksperyment uczniowski;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Jak sądzisz, czy otrzymywanie soli kuchennej (chlorku sodu) metodą laboratoryjną jest również główną metodą otrzymywania soli na skalę przemysłową?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „otrzymywanie soli”.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski „Otrzymywanie soli różnymi sposobami”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy: 
   I grupa - kwas + metal (kwas solny + magnez);
   II grupa - tlenek metalu + kwas (tlenek magnezu + kwas azotowy(V));
   III grupa - wodorotlenek + kwas (wodorotlenek wapnia + kwas solny);
   IV grupa - sól (I) + sól (II) (azotan(V) srebra(I) + chlorek sodu);
   V grupa - sól + kwas (węglan wapnia + kwas solny);
   VI - metal + rozpuszczalna sól mniej aktywnego metalu (magnez + azotan(V) srebra(I));
   VII grupa - wodorotlenek + sól (wodorotlenek potasu + siarczan(VI) miedzi(II).

2. Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom karty pracy, szkło, sprzęt laboratoryjny i potrzebne odczynniki oraz przypomina o przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa podczas przeprowadzania eksperymentu. Uczniowie w grupach formułują pytania badawcze, hipotezy i zapisują je w kartach pracy, obserwują zmiany podczas przebiegu eksperymentu, zapisują je, formułują i zapisują wnioski oraz równania reakcji chemicznych. Po zakończonej pracy chętni lub wskazani uczniowie prezentują efekty pracy grup na forum klasy.

3. Analiza materiału źródłowego w e‑materiale „Otrzymywanie soli”. Nauczyciel inspiruje uczniów do dyskusji w kontekście pozostałych sposobów otrzymywania soli, które nie zostały użyte w eksperymentach podczas lekcji.

4. Uczniowie w wirtualnym laboratorium w parach próbują otrzymać różne sole oraz próbują za pomocą doświadczenia ustalić reguły rządzące poszczególnymi metodami otrzymywania soli. Uczniowie wspólnie tworzą tabelę, w której zapisują reguły otrzymywania soli.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np.: Jak jest zbudowana sól? Jakie produkty otrzymamy w reakcji: metal aktywny + kwas? Co jest istotą reakcji zobojętniania? Jaki warunek musi być spełniony by zaszła reakcja strąceniowa?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania podsumowujące, które uczniowie mogą zgromadzić w portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium  może zostać wykorzystane przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć lub sprawdzianu wiedzy.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak jest zbudowana sól?

• Jakie produkty otrzymamy w reakcji: metal aktywny + kwas?

• Co jest istotą reakcji zobojętniania?

• Jaki warunek musi być spełniony by zaszła reakcja strąceniowa? 2. Karty charakterystyk substancji.

3. Wskazówki metodyczne do przeprowadzenia eksperymentu:

Szkło i sprzęt laboratoryjny:

• statywy do probówek;

• łyżeczki;

• probówki;

• zlewki;

• łapy do probówek;

• pipety.

Odczynniki chemiczne:

• wióry magnezowe;

• kwas chlorowodorowy;

• woda;

• tlenek magnezu;

• kwas azotowy(V);

• wodorotlenek wapnia;

• węglan wapnia;

• wodny roztwór azotanu(V) srebra(I);

• wodny roztwór wodorotlenku potasu;

• wodny roztwór siarczanu(VI) miedzi(II);

• wodny roztwór chlorku sodu.

Karta pracy ucznia: