Autor: Anna Juwan

Temat: Społeczności owadzie

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przedstawisz główne cechy owadów społecznych.

• Określisz, czym różnią się między sobą społeczności owadzie.

• Wyjaśnisz, jakie funkcje pełnią poszczególne osobniki w wybranych grupach społeczności owadzich.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z audiobookiem;

• mapa myśli;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Społeczności owadzie”. Prosi uczniów o zapoznanie się z treściami zawartymi w sekcjach „Przeczytaj” oraz „Audiobook” – uczniowie wykonują polecenie 1: „Wysłuchaj audiobooka i wymień przykłady owadów, które tworzą społeczności”.

2. Dwoje chętnych/wybranych uczniów pozyskuje samodzielnie informacje i wyszukuje materiały dotyczące życia społecznego mrówek i termitów oraz życia społecznego pszczół. Zadaniem uczniów jest przygotowanie krótkiej prezentacji na przydzielony temat.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Wprowadzenie do tematu. Wybrana osoba odczytuje podpis do ilustracji okładkowej e‑materiału. Nauczyciel, odwołując się do niego, zwraca uwagę na fakt, że pomiędzy samotnym i społecznym trybem życia istnieje u owadów całe spektrum form przejściowych, tzw. przedspołeczne poziomy organizacji. Następnie wyświetla na tablicy temat zajęć oraz wprowadzenie i omawia cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada informacje lub koryguje błędy. Pozostali uczniowie sporządzają krótkie notatki z zaprezentowanych treści, mogą zadać pytania lub uzupełnić informacje przedstawione przez prezentujących.

2. Praca z multimedium („Audiobook”). Jeśli to konieczne, nauczyciel odtwarza ponownie multimedium, z którym uczniowie mieli się zapoznać w ramach przygotowania do zajęć. Następnie uczniowie opracowują w parach mapę myśli dotyczącą społeczności owadów (polecenie nr 2), wykorzystując w tym celu generator mapy myśli w e‑materiale.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, w jaki sposób wytworzenie społeczności owadziej usprawnia pracę mrówek w zakresie transportu) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

4. Uczniowie w 4‑osobowych grupach wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy – wymienić role występujące w strukturze społecznej opisanego gatunku pszczół, podać główne funkcje pełnione przez poszczególne grupy owadów oraz określić, jaki stopień zaawansowania specjalizacji charakteryzuje pszczoły opisane w tekście źródłowym), a po upływie wyznaczonego czasu dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 3 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 4, 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Dla chętnych: Wyszukaj informacje o społecznościach owadzich innych niż omówione na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Treści w sekcji „Audiobook” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy uczniów.