Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Społeczności owadzie
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Przedstawisz główne cechy owadów społecznych.
Określisz, czym różnią się między sobą społeczności owadzie.
Wyjaśnisz, jakie funkcje pełnią poszczególne osobniki w wybranych grupach społeczności owadzich.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
praca z audiobookiem;
mapa myśli;
prezentacja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Społeczności owadzie”. Prosi uczniów o zapoznanie się z treściami zawartymi w sekcjach „Przeczytaj” oraz „Audiobook” – uczniowie wykonują polecenie 1: „Wysłuchaj audiobooka i wymień przykłady owadów, które tworzą społeczności”.
Dwoje chętnych/wybranych uczniów pozyskuje samodzielnie informacje i wyszukuje materiały dotyczące życia społecznego mrówek i termitów oraz życia społecznego pszczół. Zadaniem uczniów jest przygotowanie krótkiej prezentacji na przydzielony temat.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Wprowadzenie do tematu. Wybrana osoba odczytuje podpis do ilustracji okładkowej e‑materiału. Nauczyciel, odwołując się do niego, zwraca uwagę na fakt, że pomiędzy samotnym i społecznym trybem życia istnieje u owadów całe spektrum form przejściowych, tzw. przedspołeczne poziomy organizacji. Następnie wyświetla na tablicy temat zajęć oraz wprowadzenie i omawia cele lekcji.
Faza realizacyjna:
Prezentacje uczniów. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty swojej pracy. Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada informacje lub koryguje błędy. Pozostali uczniowie sporządzają krótkie notatki z zaprezentowanych treści, mogą zadać pytania lub uzupełnić informacje przedstawione przez prezentujących.
Praca z multimedium („Audiobook”). Jeśli to konieczne, nauczyciel odtwarza ponownie multimedium, z którym uczniowie mieli się zapoznać w ramach przygotowania do zajęć. Następnie uczniowie opracowują w parach mapę myśli dotyczącą społeczności owadów (polecenie nr 2), wykorzystując w tym celu generator mapy myśli w e‑materiale.
Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, w jaki sposób wytworzenie społeczności owadziej usprawnia pracę mrówek w zakresie transportu) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.
Uczniowie w 4‑osobowych grupach wykonują ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie tekstu źródłowego i własnej wiedzy – wymienić role występujące w strukturze społecznej opisanego gatunku pszczół, podać główne funkcje pełnione przez poszczególne grupy owadów oraz określić, jaki stopień zaawansowania specjalizacji charakteryzuje pszczoły opisane w tekście źródłowym), a po upływie wyznaczonego czasu dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.
Faza podsumowująca:
Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 3 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.
Nauczyciel wyświetla treści zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i na ich podstawie dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji. Wyjaśnia także wątpliwości uczniów.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia 4, 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.
Dla chętnych: Wyszukaj informacje o społecznościach owadzich innych niż omówione na lekcji.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Dodatkowe wskazówki metodyczne:
Treści w sekcji „Audiobook” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy uczniów.