Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: Chemia
Temat: Jakie grupy zawierają hydroksykwasy?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony:
XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:
11) opisuje budowę hydroksykwasów; pisze odpowiednie równania reakcji.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji
kompetencje cyfrowe
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia grupy funkcyjne wchodzące w skład budowy hydroksykwasów;
omawia reakcje, jakim ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy hydroksylowej, a jakim ze względu na obecność grupy karboksylowej;
wyjaśnia przyczynę powstania nazwy „hydroksykwas”;
konstruuje modele przykładowych hydroksykwasów.
Strategia nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów;
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
modelowanie;
gra zespołowa;
technika zdań podsumowujących.
Formy zajęć:
praca w parach;
praca zbiorowa;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
modele kulkowe atomów;
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu; tablety/smartfony;
zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica;
pisak/kreda;
podręczniki;
modele lub schematy kilku hydroksykwasów (kwasy: mlekowy, jabłkowy, glicerynowy, winowy, cytrynowy, salicylowy) dla każdej grupy;
kartki lub plansze z wszystkimi rodzajami hydroksykwasów (np.: hydroksykwas monohydroksylowy monokarboksylowy, hydroksykwas polihydroksylowy monokarboksylowy – podział jak w e‑materiale bez konkretnych przykładów).
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: Czy słyszeliście nazwy takich związków jak kwas mlekowy czy salicylowy? Czy wiecie czym są hydroksykwasy?
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów na temat hydroksykwasów. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem tabletów/smartfonów.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli klasę na czteroosobowe grupy. Informuje, że od tej chwili grają zespołowo i mają do wykonania kilka zadań. W każdej grupie uczniowie wybierają lidera. Na każde polecenie mają wyznaczony czas (w zależności od stopnia trudności). Każdy zespół, który poprawnie rozwiąże zadanie otrzymuje punkt. Drużyna, która zdobędzie największą liczbę punktów, wygrywa. (Przykładową nagrodą może być ocena z aktywności lub plansza chemiczna). Uczniowie mogą korzystać z e‑materiału.
Zadanie pierwsze: Jakie grupy zawierają hydroksykwasy? (czas: 2 minuty) Po zastanowieniu uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach. Każdy lider prezentuje odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel kontroluje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów oraz przyznaje i zapisuje na tablicy punkty.
Zadanie drugie: Skąd nazwa hydroksykwasy? (czas: 3 minuty) Po zastanowieniu uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach. Każdy lider prezentuje odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel kontroluje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów oraz przyznaje i zapisuje na tablicy punkty.
Zadanie trzecie: Każda grupa otrzymuje komplet modeli kulkowych atomów i karteczki z poleceniem skonstruowania konkretnego hydroksykwasu (np.: kwasu mlekowego czy kwasu hydroksyoctowego). W informacji musi być podana ilość poszczególnych atomów. Uczniowie projektują modele wybranych kwasów. Każdy lider prezentuje model na forum klasy. Nauczyciel pokazuje poprawne modele np.: wykorzystując rzutnik. Nauczyciel sprawdza poprawność zaprojektowanych modeli i liczby atomów poszczególnych pierwiastków oraz przyznaje i zapisuje na tablicy punkty. (czas: 6 minut)
Zadanie czwarte: Każda grupa otrzymuje modele lub rysunki kilku hydroksykwasów (kwasy: mlekowy, jabłkowy, glicerynowy, winowy, cytrynowy, salicylowy) oraz kartki lub plansze z wszystkimi rodzajami hydroksykwasów bez konkretnych przykładów. Zadaniem uczniów jest przyporządkować konkretne hydroksykwasy do odpowiednich rodzajów hydroksykwasów. (Inspiracja: zadanie czwarte może być ćwiczeniem interaktywnym). (czas: 6 minut) Po wykonaniu zadania, liderzy prezentują na forum klasy rozwiązania swoich grup. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, przyznaje i zapisuje na tablicy punkty.
Zadanie piąte: Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy karboksylowej? Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy hydroksylowej? Uczniowie zapisują odpowiedzi na kartkach. Nauczyciel weryfikuje, która drużyna miała poprawne odpowiedzi. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiale zagadnienia. Następnie przyznaje i zapisuje na tablicy punkty.
Nauczyciel wyłania zwycięzców i może nagrodzić ocenami.
Samodzielna praca uczniów z e‑materiałem - animacje. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując polecenia załączone do medium.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Może wykorzystać aplikację Kahoot! lub Quizizz - układając test. Przykładowe polecenia i pytania skierowane do uczniów:
Jakie grupy są zawarte w hydroksykwasach?
Co to są grupy funkcyjne?
Co oznaczają terminy: monokarboksylowy, polikarboksylowy, monohydroksylowy, polihydroksylowy?
Która z grup funkcyjnych dominuje w hydroksykwasach?
Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy karboksylowej?
Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy hydroksylowej?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Czego dziś się nauczyłem/łam...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiło mi trudność...
Praca domowa:
Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale - zestaw ćwiczeń.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium bazowe może być wykorzystane przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji, przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego.
Materiały pomocnicze:
Arkusze papieru i mazaki.
2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Jakie grupy są zawarte w hydroksykwasach?
Co to są grupy funkcyjne?
Co oznaczają terminy: monokarboksylowy, polikarboksylowy, monohydroksylowy, polihydroksylowy?
Która z grup funkcyjnych dominuje w hydroksykwasach?
Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy karboksylowej?
Jakim reakcjom ulegają hydroksykwasy ze względu na obecność grupy hydroksylowej?