Dla nauczyciela

Autor: Sabina Świtała

Przedmiot: Język polski

Temat: Choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy... Rozłączenie Juliusza Słowackiego jako świadectwo emocjonalnej bliskości dwóch osób

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • charakteryzuje bohaterów lirycznych wiersza Rozłączenie Juliusza Słowackiego;

  • wskazuje środki stylistyczne i określa ich funkcję w utworze;

  • interpretuje fragmenty utworu, uwzględniając wpisane w nie symbole;

  • uzupełnia profil bohatera lirycznego na portalu społecznościowym;

  • opisuje uczucie przedstawione w tekście.

Strategie nauczania

  • konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

  • metoda oglądowa;

  • pogadanka;

  • metoda ćwiczeń przedmiotowych;

  • praca z tekstem;

  • metody aktywizujące – historyjka, profil na portalu społecznościowym.

Formy pracy

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego;

  • praca w parach.

Środki dydaktyczne

  • komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • schematy do uzupełnienia profilu w mediach społecznościowych.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z pytaniami i zagadnieniami. Prosi, aby zastanowili się nad odpowiedziami w momencie czytania sekcji „Przeczytaj”.

RtFAOzAi8Wtxw1
Prezentacja.

  • Wskaż w przeczytanych tekstach formy charakterystyczne dla listu. Jakie pełnią one funkcje? Które z nich wykorzystujesz w swojej korespondencji, a których nie stosujesz? Dlaczego?

  • Czego dowiadujemy się z listów Słowackiego o ich nadawcy, a czego – o adresatce?

  • Jakie emocje ujawnia nadawca? Co relacjonuje i opisuje?

  • Omów cechy języka Juliusza Słowackiego, sprzyjające porozumieniu między nadawcą i adresatką.

  • Przekaż treść listów Słowackiego we współczesnej formie. Co się zyskuje, a co traci w wyniku takiej ich modyfikacji?

2. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna

1. Uczestnicy zajęć po cichu czytają materiał zamieszczony w „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o odpowiedzi na zagadnienia, które wcześniej zostały przedstawione. Nauczyciel pomaga uczniom w interpetacji.

2. Nauczyciel za pomocą rzutnika udostępnia uczniom film z sekcji multimedialnej. Uczniowie indywidualnie opracowują polecenia 1 i 2. Następnie wspólnie układają pytania, które jeszcze można zadać do treści filmu. Wybierają dwa z tych pytań i wskazani uczniowie podają do nich odpowiedzi.

3. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1, 2, 3, 5, 6, 9. Wyniki pracy omawiane są na forum. Nauczyciel dopowiada i wyjaśnia ewentualne niejasności.

4. Prowadzący rozdaje uczniom schematy profilu tworzonego w mediach społecznościowych. Młodzież, pracując w parach, uzupełnia profil osoby wypowiadającej się w wierszu i proponuje kilka postów, które mogłyby zostać przez tę osobę opublikowane.

Faza podsumowująca

1. Prowadzący pyta, jak uczniowie określiliby miłość opisaną w tekście. Prosi o wskazanie kochanków znanych z literatury, filmu, których uczucie można by porównać do uczucia kochanków z utwory Rozłączenie. Wskazane osoby udzielają odpowiedzi, wymieniają bohaterów i uzasadniają swój wybór.

Praca domowa:

1) Napisz pracę, w której przedstawisz różne oblicza miłości. Odwołaj się do tekstów kultury z różnych epok literackich.

2) Napisz własną interpretację wiersza Rozłączenie Juliusza Słowackiego. W swojej pracy zwróć uwagę na elementy opisu typowe dla romantyzmu oraz uwzględnij wybrane konteksty, np. historycznoliteracki, historyczny, biograficzny. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 400 wyrazów.

3) Obejrzyj galerię obrazów przedstawiających Jezioro Genewskie (Lemańskie), a następnie wyodrębnij z wiersza Rozłączenie fragmenty z opisem krajobrazu. Jakie wizualne wrażenie one wywołują?

RTqFlBboOJaGv
(Uzupełnij).
1
RJT5bOO8XKaXV
Obraz przedstawia krajobraz. W jego centralnej części jest jezioro. Tafla wody jest całkowicie gładka. Na jego prawym i lewym brzegu rosną trzciny i drzewa. Są zielone. Na drugim planie, za jeziorem widoczne są masywy górskie. Ich szczyty pokryte są śniegiem. Nad górami rozciąga się niebieskie niebo. Gdzieniegdzie są na nim niewielkie chmury. Na brzegu jeziora widać stojącą przy skale kobietę. Jest ona zwrócona tyłem do widza, przodem do jeziora. Nieopodal kobiety znajduje się niewielka łódź z dwojgiem ludzi.
Źródło: Alexandre Calame, Widok na Jezioro Genewskie (Lemańskie), 1846, domena publiczna.
R1QwNBLGTFGIh
Obraz przedstawia krajobraz, którego najważniejszym elementem jest jezioro. Tafla wody jest całkowicie gładka. W oddali majaczy się łódź z żaglami. Lewy brzeg jeziora porośnięty jest trawą. Rosną tu też drzewa. Ich liście są zielone. Zza drzew wyłania się fragment dużej budowli. To Zamek Chillon. Na wprost widza, na drugim brzegu jeziora są duże masywy górskie.
Źródło: Janus la Cour, Zamek Chillon nad Jeziorem Genewskim (Lemańskim), 1876, domena publiczna.
R1b0ijH0eNPjE
Obraz przedstawia jezioro otoczone górami. Brzeg jeziora jest pokryty licznymi kamieniami i odłamkami skalnymi. Gdzieniegdzie fragmenty głazów wystają z wody. Tafla wody sięga masywów górskich. Po lewej stronie obrazu góry są niemal pionowe. Rosną na nich różne rośliny, krzewy, drzewa. Rysujące się w oddali szczyty Alp są pokryte śniegiem. Znaczna cześć nieba zaciągnięta jest gęstymi chmurami.
Źródło: Cherubino Patà, Jezioro Genewskie (Lemańskie) na tle krajobrazu alpejskiego, data nieznana, domena publiczna.
R1L7d9axVkbsy
Obraz przedstawia krajobraz. Ukazane jest na nim jezioro. Po lewej stronie obrazu, za wodą jest duży masyw górski. Jezioro rozciąga się po horyzont. Łączy się z wielobarwnym niebem. Niemal u brzegu jeziora stoi zacumowana, dwumasztowa łódź. Ma zwinięte żagle.
Źródło: Gustave Courbet, Jezioro Genewskie (Lemańskie), trzecia ćwierć XIX wieku, licencja: CC BY-SA 4.0.

Materiały pomocnicze:

M. Inglot, „Rozłączenie” Juliusza Słowackiego w kontekście literackich obrazów nostalgii poety, „Kwartalnik Opolski” 2000, nr 1, s. 27‑38.

J. Węgiełek, O miłości romantycznej, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1973, nr 3 (9), s. 84‑99.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium bazowe można wykorzystać w części wprowadzającej do zajęć, aby zapoznać uczniów z tekstem Juliusza Słowackiego. Nauczyciel może również zaproponować uczestnikom zajęć stworzenie własnej grafiki do tekstu romantycznego twórcy.

Sprawdź się