Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy wodorki reagują z innymi wodorkami?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje budowę wodorków;

• określa właściwości wodorków;

• pisze równania reakcji chemicznych, w których wodorki występują jako substraty;

• projektuje doświadczenie, za pomocą którego sprawdzi, czy wodorki reagują ze sobą.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących;

• technika kieszeń i szuflada;

• symulacja interaktywna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy starają się odpowiedzieć na pytanie: Jak przebiegają reakcje miedzy wodorkami?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – pokaz uczniowski „Badanie reakcji wodorku wapnia z wodą”. Nauczyciel wybiera ucznia do roli asystenta, przeprowadzającego doświadczenie w jego obecności. Wybrana osoba wybiera odpowiednie szkło i odczynniki znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadza doświadczenie wg instrukcji, zawartej w materiałach pomocniczych. Nauczyciel rozdaje karty pracy. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym. Nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Nauczyciel dzieli losowo klasę na trzy grupy i rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Każda grupa poszukuje w e‑materiale informacji o reakcji wskazanego wodorku z innymi wodorkami: $\mathrm{HCl}$, ${\text{NH}}_3$, ${\text{H}}_2\text{O}$. Po wyznaczonym czasie chętne osoby omawiają efekty pracy grupy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Pozostali weryfikują poprawność wypowiedzi. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do symulacji interaktywnej w e‑materiale. W parach zapoznają się z medium bazowym i wykonują zawarte tam ćwiczenia.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania 4‑8. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie jego nieobecności na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Układy okresowy pierwiastków chemicznych.

2. Nauczyciel przygotowuje sklerotki (karteczki samoprzylepne). 3. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Które wodorki reagują z wodą?

• Jakie produkty powstają w reakcji wodorków metali II grupy układu okresowego (z wyjątkiem berylu) z wodą?

• Czy wodorki o charakterze kwasowym reagują z amoniakiem?

4. Doświadczenie chemiczne:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewka, pęseta, pipeta.

Odczynniki chemiczne: wodorek wapnia, woda destylowana, alkoholowy roztwór fenoloftaleiny.

Instrukcja wykonania:

• Wlej wody do połowy zlewki.

• Wrzuć grudkę wodorku wapnia do zlewki z wodą.

• Obserwuj zmiany.

• Dodaj kilka kropel alkoholowego roztworu fenoloftaleiny do całej zawartości w zlewce.

• Obserwuj zmiany.

5. Karta charakterystyki substancji.

6. Karta pracy ucznia: