SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Problemy Puszczy Białowieskiej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa II/III

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

Zakres podstawowy

I. Wiedza geograficzna.

5) Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek – przyroda.

6) Rozumienie zasad racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody i zachowania dziedzictwa kulturowego.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

3) Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).

6) Przewidywanie skutków działalności gospodarczej człowieka w środowisku geograficznym.

III. Kształtowanie postaw.

3) Dostrzeganie aplikacyjnego charakteru geografii.

5) Rozumienie potrzeby racjonalnego gospodarowania w środowisku geograficznym zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju, ochrony elementów dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz konieczności rekultywacji i rewitalizacji obszarów zdegradowanych.

Zakres rozszerzony

I. Wiedza geograficzna.

2) Rozszerzenie wiedzy niezbędnej do zrozumienia istoty zjawisk oraz charakteru i dynamiki procesów zachodzących w środowisku geograficznym w skali lokalnej, regionalnej, krajowej i globalnej.

3) Identyfikowanie sieci powiązań przyrodniczych, społecznych, kulturowych, gospodarczych i politycznych w przestrzeni geograficznej.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

4) Formułowanie twierdzeń o prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska przyrodniczego i społeczno‑gospodarczego oraz wzajemnych zależności w systemie przyroda – człowiek – gospodarka.

5) Stawianie pytań, formułowanie i weryfikacja hipotez oraz proponowanie rozwiązań problemów dotyczących środowiska geograficznego.

7) Waloryzowanie zjawisk i procesów przyrodniczych oraz wartościowanie zachowań i działalności człowieka w środowisku geograficznym.

III. Kształtowanie postaw.

4) Docenianie znaczenia dóbr kultury i zasobów przyrody w życiu człowieka, rozumienie konieczności racjonalnego ich użytkowania i ochrony.

5) Rozwijanie poczucia odpowiedzialności za stan i jakość środowiska geograficznego, kształtowanie ładu przestrzennego oraz przyszły rozwój społeczno‑kulturowy i gospodarczy własnego regionu, Polski i świata.

6) Uwrażliwianie na wartość i znaczenie cennych obiektów przyrodniczych i kulturowych, należących do dziedzictwa lokalnego, regionalnego, narodowego i ponadnarodowego.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

Zakres podstawowy

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

8) identyfikuje konflikty interesów w relacjach człowiek – środowisko i rozumie potrzebę ich rozwiązywania zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz podaje własne propozycje sposobów rozwiązania takich konfliktów;

10) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi.

Zakres rozszerzony

XIV. Zróżnicowanie krajobrazowe Polski: krajobraz wód powierzchniowych, bagienno‑łąkowy, leśny, górski ponad granicą lasu. rolniczy – wiejski, podmiejski i rezydencjalny, małomiasteczkowy, wielkich miast, przemysłowy, górniczy, komunikacyjny.

Uczeń:

2) podaje ważniejsze czynniki kształtujące wybrane krajobrazy;

4) dokonuje oceny wartości przyrodniczych i kulturowych oraz stanu zachowania krajobrazu (harmonijny, przekształcony, zdegradowany);

6) podaje przykłady działań służących zachowaniu walorów krajobrazów przyrodniczych i kulturowych oraz zapobieganiu ich degradacji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia cechy przyrodnicze Puszczy Białowieskiej,

• wyjaśnia, jakie są formy i zasady ochrony Puszczy Białowieskiej,

• pomawia konflikty funkcjonalno‑przestrzenne między ochroną przyrody a eksploatacją zasobów przyrodniczych Puszczy Białowieskiej,

• wskazuje działania, które powinny zostać podjęte na obszarze Puszczy Białowieskiej.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, flipped classroom

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Historia ochrony Puszczy Białowieskiej, puszcza.pracownia.org.pl (dostęp 20.07.2021).

Kujawa A. i in., Puszcza Białowieska – obiekt światowego dziedzictwa UNESCO – priorytety ochronne, „Leśne Prace Badawcze” 2016, t. 77 (4), s. 302–323.

Portal przyrodniczo‑kulturowy Lasów Państwowych – informacje o Puszczy Białowieskiej: puszcza‑bialowieska.lasy.gov.pl (dostęp 20.07.2021).

Puszcza Białowieska – materiały wideo Lasów Państwowych: lasy.gov.pl (dostęp 20.07.2021).

Puszcza Białowieska – raport z dewastacji. Wyniki społecznej kontroli działalności Lasów Państwowych w Puszczy Białowieskiej w 2017 roku. Dostępne w internecie: naukadlaprzyrody.pl (dostęp 20.07.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z e‑materiałem oraz innymi źródłami w celu zebrania szerokiego zestawu informacji dotyczących cech środowiska Puszczy Białowieskiej, zasad ochrony, zagrożeń, w tym przyczyn i skutków wylesiania oraz możliwości ich ograniczania dzięki racjonalnemu gospodarowaniu zasobami leśnymi.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematyki zajęć poprzez omówienie/przypomnienie cech środowiska przyrodniczego Puszczy Białowieskiej, celów ochrony, zagrożeń i in.; nauczyciel sprawdza samodzielnie przyswojoną wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań.

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; uczniowie mają przeprowadzić debatę (wg uproszczonych zasad debaty oksfordzkiej) po obejrzeniu filmu edukacyjnego i zapoznaniu się z audiobookiem.

• Prośba nauczyciela o przedstawienie przez uczniów samodzielnie zebranych informacji na temat Puszczy Białowieskiej i problemów związanych z jej ochroną i eksploatacją.

• Przedstawienie przez nauczyciela zasad organizacji debaty:

  • 6‑8 uczniów uczestniczy bezpośrednio w debacie, dzieląc się na zwolenników i przeciwników dyskutowanej tezy (uczniów typuje nauczyciel) – „Chronić czy eksploatować – problem Puszczy Białowieskiej”.

  • Dwie grupy siadają przy stołach ustawionych po obu stronach sali lekcyjnej, pozostali uczniowie zajmują miejsca w ławkach.

  • Debatą kieruje nauczyciel, udzielając głosu na przemian poszczególnym stronom (zaczyna strona broniąca tezy) i podsumowując wystąpienia.

  • Każda runda wypowiedzi zwolenników i przeciwników dyskutowanego problemu trwa 3‑4 minuty.

  • Pozostali uczniowie głosują po każdej rundzie w sposób określony przez nauczyciela, np. przesiadając się na odpowiednią stronę sali lekcyjnej.

• Przeprowadzenie debaty – przykładowe tematy:

  • Czy ochrona Puszczy Białowieskiej jest potrzebna?

  • Czy eksploatacja drzewostanów Puszczy Białowieskiej jest konieczna?

  • Czy eksploatacja drzewostanu jest zagrożeniem dla ekosystemu leśnego Puszczy Białowieskiej?

  • Czy wycinanie lasów w Puszczy Białowieskiej ma negatywne skutki dla środowiska i gospodarki?

  • Czy istnieją metody zapobiegania negatywnym skutkom wylesiania Puszczy Białowieskiej?

  • Czy możliwe jest zrównoważone gospodarowanie zasobami leśnymi Puszczy Białowieskiej ograniczające negatywne skutki wylesiania?

  • Czy działania podejmowane w celu ochrony Puszczy Białowieskiej są skuteczne i wystarczające?

  • Czy ochroną w postaci parku narodowego należy objąć cały obszar Puszczy Białowieskiej?

• Podsumowanie wyników debaty przez nauczyciela.

• Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej debaty.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Praca pisemna (do wyboru):

  • Kto ma rację w sporze o Puszczę Białowieską – przyrodnicy czy leśnicy?

  • Wyraź własną opinię na temat sposobu ochrony środowiska Puszczy Białowieskiej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny i audiobook zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących ochrony i zagrożeń środowiska (zakres podstawowy: XIII. 7; XIV. 11; zakres rozszerzony: XVIII. 10). Znajdą zastosowanie na lekcji poświęconej konieczności racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi (zakres podstawowy: X. 4). Opinie wyrażone w filmie i w audiobooku mogą zainspirować ucznia do własnych przemyśleń na temat zagrożeń środowiska i potrzeby jego ochrony.