Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Słownik filozoficzny: cogito

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz Kartezjańską koncepcję cogito.

• Przeanalizujesz znaczenie Kartezjańskiego stwierdzenia cogito ergo sum.

• Opiszesz konsekwencje płynące z filozofii Kartezjusza dla nowożytnego myślenia o społeczeństwie, prawie i polityce.

Cele operacyjne. Uczeń:

• przedstawia Kartezjańską koncepcję cogito;

• analizuje znaczenie cogito w myśli politycznej;

• rozumie pojęcia: racjonalizm, sceptycyzm, sceptycyzm metodyczny, aprioryzm;

• wyjaśnia znaczenie cytatu cogito, ergo sum;

• przedstawia krytykę Rousseau wobec filozofii kartezjańskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja

• grafika interaktywna

• audiobook.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Słownik filozoficzny: cogito”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na polecenie zawarte w sekcji „Przeczytaj”: Zapoznaj się z definicją „cogito”. Napisz, jak rozumiesz cytat cogito, ergo sum.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji. Następnie zadaje uczniom pytania:
   - Nic nie jest nam dane z góry, skoro sami stwarzamy to w akcie myślenia, a stwarzając, określamy własne cele. Jak rozumiesz to zdanie w kontekście tworzenia prawa i ustroju? 
   - Dlaczego istotnym elementem procesu tworzenia prawa stała się wola jednostki? 
   Uczniowie przedstawiają swoje propozycje na forum klasy.

Faza realizacyjna:

1. Lego logos. Praca z treścią e‑materiału metodą lego logos. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie, w zależności od liczebności klasy, w 2‑4-osobowych grupach układają konstrukcje z klocków lego, odzwierciedlające budowę i znaczenie przeczytanego tekstu. Następnie każda grupa prezentuje swoją konstrukcję, przedstawiając jednocześnie sposób odczytania tekstu. Nauczyciel, na podstawie uczniowskich propozycji, inicjuje krótką dyskusję.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Grafika interaktywna”. Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy, w których pracują nad odpowiedziami do poleceń:
   grupa 1. - Zapoznaj się z grafiką interaktywną i opisz, na czym polegał „przełom kartezjański”. Zinterpretuj archimedesowy punkt oparcia wiedzy: cogito, ergo sum. 
   grupa 2. - Jaki był ideał jednostki w świecie cogito?
   grupa 3. - Na czym polegał sprzeciw Rousseau wobec kartezjańskiej filozofii?
   Omówienie wyników na forum klasy.

3. Praca z multimedium nr 2. Nauczyciel prezentuje multimedia z sekcji „Audiobook”. Uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania:  - Wysłuchaj nagrania. Odpowiedz na pytanie: Na czym polegała koncepcja dualizmu bytu w czasach przednowożytnych? 
   - Wysłuchaj nagrania i odpowiedz na pytanie: Jak rozumiesz formułę Kartezjusza: jestem rzeczą myślącą?
   Po wyznaczonym czasie wybrane pary odczytują swoje odpowiedzi na forum. Inni uczniowie uzupełniają ich wypowiedzi. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, pełni rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1‑4 z sekcji „Audiobook”.

Materiały pomocnicze:

• Taraszkiewicz M., Trendy - uczenie w XXI wieku, „Internetowy Magazyn CODN” 1 (2005).

• Lipman M., Sharp A., Oscanyan F., Filozofia w szkole, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1997.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Grafika interaktywna” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.