Autor: Tytus Izdebski

Przedmiot: Historia

Temat: Wiek maszyny parowej. Industrializacja – od ewolucji do rewolucji

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia genezę rewolucji przemysłowej i powody, dla których rozpoczęła się w Anglii;

• tłumaczy znaczenie takich terminów jak: industrializacja, urbanizacja, rewolucja przemysłowa;

• omawia, na czym polega spór historyków z publicystami dotyczący tego, czy industrializacja była rewolucją;

• charakteryzuje zmiany, które w gospodarce spowodowała industrializacja.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza tekstu źródłowego, map, źródeł ikonograficznych i danych statystycznych;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć

Przed lekcją

Podczas poprzednich zajęć nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie pojęć: nakład, manufaktura, system cechowy, merkantylizm oraz przyczyn rewolucji przemysłowej zapoczątkowanej w XVIII w. Uczniowie mają się również zapoznać z multimedium („Prezentacja multimedialna”) tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wiek maszyny parowej. Industrializacja – od ewolucji do rewolucji”. Omawia cele lekcji i kryteria sukcesu.

2. Przypomnienie najważniejszych haseł, które uczniowie mieli przygotować przed lekcją. Wybrana osoba (lub kilkoro uczniów) krótko omawia najistotniejsze pojęcia.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel w krótkim wykładzie przedstawia rozwój gospodarki europejskiej w XVII i XVIII wieku.

2. Dyskusja – budowanie definicji rewolucji przemysłowej. Nauczyciel poleca, aby uczniowie w parach opracowali definicję, następnie pary łączą się w grupy czteroosobowe i w czasie dyskusji wybierają wspólnie ostateczną wersję. Na koniec przedstawiciel wybranej grupy na forum przedstawia i argumentuje propozycję. Nauczyciel zwraca uwagę, aby uczniowie pamiętali o uwzględnieniu wprowadzenia silnika parowego do produkcji fabrycznej.

3. Nauczyciel przedstawia zjawiska związane z rewolucją, omawia najważniejsze wynalazki możliwe dzięki silnikowi parowemu, industrializację, urbanizację, przemiany społeczne.

4. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Uczniowie wykonują indywidualnie polecenie 2: „Wyjaśnij, jaki był cel tak zaprojektowanej osady fabrycznej w Żyrardowie wraz z całym zapleczem socjalnym”. Następnie zgłaszają swoje propozycje, wybrana osoba może je zapisywać na tablicy.

5. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 2, 3 i 4 z sekcji „Sprawdź się”. Analizują dane statystyczne oraz tekst źródłowy. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel inicjuje krótką debatę, zadając pytanie: Czy waszym zdaniem możemy mówić o rewolucji przemysłowej, czy raczej o ewolucyjnych zmianach? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, nauczyciel może uzupełniać informacje. Może również przeprowadzić krótkie głosowanie (kto jest za rewolucją, kto za ewolucją) i poprosić o uzasadnienie wyboru.

2. Prowadzący ponownie odczytuje temat lekcji „Wiek maszyny parowej. Industrializacja – od ewolucji do rewolucji” i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

3. Na koniec prowadzący omawia przebieg zajęć i ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenie 8 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Wykonaj polecenie 3 dołączone do multimedium.

Materiały pomocnicze:

P.L. Berger, Rewolucja kapitalistyczna. Pięćdziesiąt tez o dobrobycie, równości i wolności, tłum. Z. Simbierowicz, Warszawa 1995.

R. Cameron, Historia gospodarcza świata. Od paleolitu do czasów najnowszych, tłum. H. Lisicka‑Michalska, M. Kluźniak, Warszawa 2001.

A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2008.

B.W. Higman, Historia żywności, tłum. A. Kunicka, Warszawa 2012.

Historia życia prywatnego. Od rewolucji francuskiej do I wojny światowej, t. 4, pod red. M. Perrota, Wrocław 1999.

J. Kaliński, Historia gospodarcza XIX i XX wieku, Warszawa 2008.

T. Kemp, Industrializacja w XIX‑wiecznej Europie, tłum. L. Garczyński, Warszawa–Wrocław 1991.

T. Kizwalter, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2007.

W. Kula, Historia, zacofanie, rozwój, Warszawa 1983.

Wskazówki metodyczne:

Informacje zawarte w multimedium można wykorzystać przy omawianiu sytuacji społecznej w XIX w. i ruchach robotniczych.