Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Motywy brzydoty i rozkładu w wierszu Wacława Potockiego Człowiek

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • dokonuje analizy formy wiersza Wacława Potockiego Człowiek;

  • interpretuje wiersz Wacława Potockiego Człowiek jako utwór wanitatywny;

  • uzasadnia pesymistyczny charakter wiersza Wacława Potockiego Człowiek.

  • porównuje wymowę wierszy Wacława Potockiego Człowiek oraz Ciało z duszą.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel pyta uczniów, w jakich kategoriach można postrzegać ludzkie ciało. Prosi o przygotowanie się do dyskusji na ten temat. Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się w tym celu z tekstem „Przeczytaj” oraz przemyśleć własne refleksje.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z „Wprowadzeniem”.

  2. Nauczyciel otwiera dyskusję – pyta uczniów o motyw ciała (postrzeganie ciała w różnych epokach i obecnie). Po krótkiej dyskusji chętna osoba podsumowuje wszystkie refleksje.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi chętną lub wybraną osobę o odczytanie wiersza Wacława Potockiego Człowiek. Pozostali uczestnicy zajęć mają za zadanie, słuchając, wynotować elementy wskazujące na pesymistyczny charakter utworu. Później wybrane osoby odczytują swoje propozycje, a inni uczniowie mogą je uzupełnić.

  2. Nauczyciel prosi o przygotowanie mapy myśli związanej z toposami ciała ludzkiego. Do każdego wymienionego elementu (ciało‑dom, ciało‑forteca, ciało‑nieprzyjaciel, ciało‑proch, ciało‑maska) dopisują fragmenty z utworów Wespazjana Kochowskiego i Wacława Potockiego. Mogą w tym celu skorzystać z telefonów z dostępem do internetu oraz sekcji „Przeczytaj”.

  3. Uczniowie w parach zapoznają się z prezentacją multimedialną. Wykonują oba zamieszczone tam polecenia. Wskazana osoba z pary przedstawia rozwiązanie.

  4. Następnie nauczyciel pyta: Co sprawia, że wiersz Wacława Potockiego Człowiek jest utworem wanitatywnym? Uczniowie mogą przedyskutować tę kwestię, a następnie wykonują w parach ćw. 5 z sekcji „Sprawdź się”, które może być podsumowaniem dyskusji.

  5. Pozostałe ćwiczenia uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o przedstawienie argumentów w dyskusji na temat: W jaki sposób uzmysłowić czytelnikowi, że piękno i rozkosze ziemskie są krótkotrwałe? Jak poradził sobie z tym wyzwaniem Wacław Potocki?
    Po upływie określonego czasu wybrany uczeń podsumowuje dyskusję.

Praca domowa:

  1. W tekście liczącym co najmniej 150 słów porównaj wymowę wierszy Wacława Potockiego Człowiek oraz Ciało z duszą.
    Praca domowa z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Jan Czubek, Wacław z Potoka Potocki. Nowe szczegóły do żywota poety, Kraków 1894.

  • Maria Wichowa, „Omnis caro faenum” (Iz 40,6). Refleksje o nędznej kondycji człowieka cielesnego w literaturze polskiego baroku

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą zapoznać się z prezentacją multimedialną przed lekcją, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Sprawdź się