Dla nauczyciela - Zintegrowana Platforma Edukacyjna

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Kreacja postaci i miejsca w Granicy Zofii Nałkowskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

IV. Samokształcenie.

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Lektura uzupełniająca

23) Zofia Nałkowska, Granica;

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje postaci i miejsce akcji powieści Granica Zofii Nałkowskiej;
przedstawia psychologiczne uwarunkowania postawy postaci w powieści Z. Nałkowskiej;
wyjaśnia, czym jest „schemat boleborzański” i jaki wpływ ma na kształtowanie się postaci powieści;
zestawia obraz miejsca i postaci przedstawionych w powieści z wybraną ekranizacją filmową.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa kierowana;
z użyciem e‑podręcznika;
film.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

e‑podręcznik;
tablica interaktywna lub rzutnik;
komputery z dostępem do internetu dla uczniów.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Uczniowie przed lekcją powinny znać treść powieści Granica Zofii Nałkowskiej i przygotować na zajęcia egzemplarz książki. Nauczyciel ponadto decyduje, którą z dwóch ekranizacji powieści (lub jej fragmentów) zaprezentuje uczniom na zajęciach:

Granica w reżyserii Józefa Lejtesa, 1938.
Granica w reżyserii Jana Rybkowskiego, 1977.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat powieści Nałkowskiej, sprawdza poziom wiedzy na temat treści i głównych wątków dzieła. Po ogólnoklasowej dyskusji na ten temat, poleca uczniom zapoznanie się z pierwszym multimedium („Mapa myśli”) oraz wykonanie przyporządkowanych do niej poleceń. W tym celu uczniowie korzystają z przyniesionych egzemplarzy powieści.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”, co okaże się pomocne podczas pracy z drugim multimedium: grafiką interaktywną. Następnie wykonują pierwsze polecenie i dwa ćwiczenia. Nauczyciel prezentuje uczniom fragmenty (lub całość, w zależności od możliwości podziału lekcji na dwie jednostki) wybranej przez siebie ekranizacji powieści.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej zadaniem uczniów jest wykonanie drugiego polecenia przyporządkowanego do multimedium „Grafika interaktywna”. Uczniowie piszą recenzję porównawczą.

Materiały dodatkowe:

Bogdan Rogatko, Zofia Nałkowska, Warszawa 1980.
Helena Zaworska, „Granica” Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1991.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.