Dla nauczyciela
Autor: Gabriela Iwińska
Przedmiot: Chemia
Temat: Do czego wykorzystuje się aldehydy i ketony?
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:
5) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
Zakres rozszerzony
XV. Związki karbonylowe − aldehydy i ketony. Uczeń:
4) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania aldehydów i ketonów.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Uczeń:
analizuje zastosowania aldehydów i ketonów;
porównuje zastosowania aldehydów i ketonów;
rysuje wzory strukturalne aldehydów i ketonów;
wyjaśnia wpływ właściwości chemicznych aldehydów i ketonów na ich zastosowania;
proponuje sposób identyfikacji aldehydu oraz rysuje schematyczny rysunek zaplanowanego doświadczenia.
Strategie nauczania:
strategia asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
metoda przypadków;
analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja;
technika zdań podsumowujących;
metoda JIGSAW.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania: Czy wiecie, co jest komponentem naturalnych zapachów? Czy wiecie, co znajduje się w składzie zmywacza do paznokci? Dlaczego masło ma taki dobry smak? Z czego składają się popularne filtry przeciwsłoneczne?
Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz podaje temat lekcji: „Do czego wykorzystuje się aldehydy i ketony?”.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół aldehydów i ketonów.
Faza realizacyjna:
Praca metodą JIGSAW. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na cztery grupy. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik zostaje ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego. Zespoły otrzymują arkusze papieru i mazaki. Nauczyciel przydziela im różne zagadnienia do opracowania w ciągu 10 minut:
I grupa: aldehydy alifatyczne;
II grupa: aldehydy aromatyczne;
III grupa: ketony alifatyczne;
IV grupa: ketony aromatyczne.
Każda grupa zapoznaje się z informacjami w ramach swojego zagadnienia, korzystając dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału (zwłaszcza informacje przedstawione na schemacie grafiki interaktywnej). W swoich opracowaniach grupy zwracają uwagę na budowę wewnętrzną, właściwości i zastosowanie podanych materiałów lub pierwiastków. Efektem pracy powinno być wspólne opracowanie na podstawie dyskusji oraz uczenia się nawzajem.
Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.
Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert grupy I uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą itd. Uczący uczestnicy przekazują wiedzę pozostałym uczniom. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min).
Eksperci wracają do swoich pierwotnych grup, konfrontują zdobytą wiedzę, uzupełniają, sprawdzają, czy wszyscy posiadają zbieżne informacje w omawianych kwestiach (czas ok. 7 minut).
Nauczyciel zleca uczniom wykonanie zestawu ćwiczeń w e‑podręczniku – praca indywidualna.
Faza podsumowująca:
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Czego się nauczyłem/łam...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne, których nie rozwiązali na zajęciach.
Materiały pomocnicze:
K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
L. Jones, P. Atkins, Chemia ogólna : cząsteczki, materia, reakcje, tłum. J. Kuryłowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Medium w sekcji „Grafika interaktywna” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Do czego wykorzystuje się aldehydy i ketony?”.