Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie reaktywności węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych z wodorem, chlorowcami, ze szczególnym uwzględnieniem roztworu bromu w CHBrIndeks dolny 3₃ oraz wody bromowej.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

12) projektuje doświadczenia pozwalające na wskazanie różnic we właściwościach chemicznych węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych; na podstawie wyników przeprowadzonych doświadczeń wnioskuje o rodzaju węglowodoru; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• porównuje reaktywność węglowodorów nasyconych, nienasyconych i aromatycznych;

• wyjaśnia, na czym polega tzw. reakcja probówkowa;

• przedstawia reakcje charakterystyczne dla określonych grup węglowodorów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• symulacja;

• kieszeń i szuflada.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Uczniowie starają się udzielić odpowiedzi na pytanie: Co wpływa na reaktywność węglowodorów?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na pytanie: Jak można podzielić węglowodory pod względem ich budowy?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie reakcji roztworu bromu w CHBrIndeks dolny 3₃ w cykloheksanu i cykloheksenu”. Nauczyciel rozdaje karty pracy uczniom. Uczniowie dobierają się w grupy i ustalają procedury wykonania eksperymentu, zapisują w kartach pracy. Po wyznaczonym czasie, chętni uczniowie podają, jakie zaplanowali następujące po sobie czynności wykonania eksperymentu. Nauczyciel zatwierdza poprawność instrukcji wykonania. Uczniowie formułują problem badawczy w formie pytania oraz hipotezę – zapisują je w kartach pracy, pobierają ze stołu laboratoryjnego odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki, po czym przeprowadzają eksperyment. Obserwacje, wnioski i równania reakcji zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po wyznaczonym czasie, chętna osoba prezentuje na forum klasy efekty pracy. Pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia.

2. Uczniowie w parach pracują z symulacją – sprawdzają reaktywność węglowodorów symulacji z wodorem, wodą bromową oraz roztworu bromu w CHBrIndeks dolny 3₃, anastępnie wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

3. Uczniowie analizują treści z e‑materiału w sekcji „Przeczytaj”: reakcję substytucji, reakcję addycji, reakcję addycji nukleofilowej, reakcję polimeryzacji, halogenowanie, acylowanie i alkilowanie węglowodorów aromatycznych. Po wyznaczonym czasie, wskazani/chętni uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji chemicznych na tablicy, które wskazuje nauczyciel. Pozostali i nauczycieli weryfikują poprawność merytoryczną zapisów równań.

4. Nauczyciel zapowiada uczniom, że będą rozwiązywać ćwiczenia nr 5‑10, zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania w parach. Po ustalonym czasie, wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a pozostali wspólnie ustosunkowują się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia nr 1 i 4 z sekcji „Sprawdź się”. Każdy z uczniów wykonuje ćwiczenia samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrane osoby przedstawiają rozwiązania. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom małe samoprzylepne karteczki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia małymi samoprzylepnymi karteczkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie pozostałe ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się”, których nie wykonali podczas lekcji, rozwiązują w domu.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie symulację mogą wykorzystać podczas przygotowania się do lekcji czy pracy kontrolnej, natomiast uczniowie nieobecni na lekcji, medium mogą wykorzystać do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje małe samoprzylepne karteczki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne – „Badanie reakcji roztworu bromu w  CHBrIndeks dolny 3₃ w cykloheksanu i cykloheksenu”.

• Szkło i sprzęt laboratoryjny: statywy do probówek, probówki, pipety.

• Odczynniki chemiczne: roztwór bromu w CHBrIndeks dolny 3₃, cykloheksan, cykloheksen.

3. Karty charakterystyk substancji chemicznych.

4. Karta pracy ucznia: