Autor: Miłosz Biedrzycki

Temat: Odkłamywanie świata w poezji Nowej Fali

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omówi założenia programu poetyckiego pokolenia Nowej Fali;

• przeanalizuje wiersz Co jest grane Stanisława Barańczaka i Poezja lingwistyczna Zdzisława Jaskuły;

• wskaże środki stylistyczne w wierszach oraz omówi ich funkcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiały. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Wprowadzenie”, z rozdziałem pt. „Program Nowej Fali” z sekcji „Przeczytaj” i dwoma wierszami z tej samej sekcji.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat wyzwań, jakie stają przed twórcami w warunkach opresyjnej władzy. Zwraca uwagę na szczególną sytuację poezji – jako dziedziny twórczości skupionej na zagadnieniach językowych – w obliczu faktu, że władza co do zasady dąży do przejęcia i utrzymania kontroli nad językiem w sferze publicznej. Nauczyciel może wspomnieć, że podejrzliwość i niechęć władz państwowych wobec poezji i poetów ma długą tradycję, i przypomnieć np. opinię Platona, że poeci powinni być wygnani z idealnego państwa, ponieważ ich działalność zawsze będzie stanowić przeszkodę w skutecznym sprawowaniu władzy.

2. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie wysłuchują recytacji wierszy z sekcji „Słuchowisko”. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Każda z nich metodą burzy mózgów wykonuje jedno z poleceń z sekcji „Słuchowisko”. Reprezentanci każdej z drużyn przedstawiają odpowiedź na wykonywane przez swoją grupę polecenie, nauczyciel i pozostali uczniowie komentują. Następnie uczniowie wspólnie uzupełniają i redagują odpowiedzi na polecenia, tak żeby odzwierciedlały ustalenia ogółu uczniów biorących udział w zajęciach.

2. Uczniowie zapoznają się z wskazówkami do analizy obu z prezentowanych wierszy w sekcji „Przeczytaj”.

3. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat podobieństw i różnic strategii poetyckich, widocznych w utworach obu autorów. Zachęca uczniów do znalezienia przykładów środków artystycznych występujących w obu wierszach, takich jak defrazeologizacja i kontaminacja związków frazeologicznych, czy też gry słowne oparte na podobieństwach brzmieniowych (że to nami / żetonami – Barańczak, pomyśli / po myśli – Jaskuła). Zwraca uwagę na różnice w poetyce między utworami, np. na aluzje literackie, które obecne są w wierszu Zdzisława Jaskuły, natomiast nie stosuje ich Stanisław Barańczak. Jeżeli nauczyciel uzna to za stosowne, może zorganizować zabawę w szukanie cytatów i kryptocytatów w wierszu „Poezja lingwistyczna” na zasadzie współzawodnictwa między grupami uczniów.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1–8 z sekcji „Sprawdź się”, następnie porównują odpowiedzi z sąsiednią parą. Wybrani uczniowie prezentują odpowiedzi, nauczyciel komentuje.

5. Nauczyciel wraz z uczniami wybierają dwa artykuły dotyczące wydarzeń bieżących z mediów elektronicznych (przykładowo: tvp.info, liberte.pl, wsieci.pl, wiadomo.co, wyborcza.pl, dorzeczy.pl – dwa ostatnie w razie możliwości dostępu do treści płatnych); byłoby wskazane, żeby wybrane media reprezentowały różne strony sporu politycznego. Uczniowie z pomocą nauczyciela odszukują w wybranych artykułach związki frazeologiczne użyte w celach perswazyjnych.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy. Uczniowie próbują swoich sił w stosowaniu poznanych uprzednio w ciągu lekcji środków artystycznych: defrazeologizacji i kontaminacji, używając jako materiału wyjściowego artykułów wybranych wcześniej i tworzą krótkie utwory w poetyce Nowej Fali.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i przeprowadza krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

3. Nauczyciel inicjuje rozmowę, w której uczniowie dzielą się refleksjami na temat języka propagandy – historycznie i współcześnie – oraz możliwościami poezji w dekonstruowaniu tego języka.

Praca domowa:

1. Który z wierszy zamieszczonych w sekcji „Słuchowisko” najbardziej cię zainteresował? Dokonaj analizy i interpretacji wybranego utworu.

2. Samodzielnie odszukaj jeden z wierszy z nurtu powstającej współcześnie w Polsce tzw. poezji zaangażowanej (sugerowane autorki i autorzy: Anna Adamowicz, Tomasz Bąk, Konrad Góra, Kamila Janiak, Szczepan Kopyt, Kira Pietrek). Opisz podobieństwa i różnice ze znanymi ci utworami poezji Nowej Fali.

Materiały pomocnicze:

• Świrek A., W kręgu współczesnej poezji lingwistycznej, Zielona Góra 1985.

Wskazówki metodyczne

• Z materiału multimedialnego można skorzystać w fazie podsumowującej.