Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Co oznacza, że naturalne monosacharydy należą do szeregu konfiguracyjnego D

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XX. Cukry. Uczeń:

1) dokonuje podziału cukrów na proste i złożone, klasyfikuje cukry proste ze względu na grupę funkcyjną i liczbę atomów węgla w cząsteczce; wyjaśnia, co oznacza, że naturalne monosacharydy należą do szeregu konfiguracyjnego D.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia, jakie związki zaliczane są do grupy monosacharydów;

• określa, czy cukier jest lewo- czy prawoskrętny;

• wskazuje różnice pomiędzy konfiguracją -D i -L;

• rozróżnia cukry lewo- i prawoskrętne;

• przekształca wzór cukru o konfiguracji L na cukier o konfiguracji D.

Strategie nauczania:

• strategia asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących;

• burza mózgów;

• film;

• prezentacje;

• metoda kosza i walizki.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie tematem lekcji. Nauczyciel zadaje pytanie: Co oznacza, że naturalne monosacharydy należą do szeregu konfiguracyjnego D? Trwa dyskusja.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Nauczyciel prosi, by uczniowie przygotowali – każdy indywidualnie – mapę myśli związaną z tematem. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej wzory dwóch cukrów prostych: glukozy i fruktozy na podstawie części „przeczytaj” e‑materiału. Uczniowie z nauczycielem omawiają podobieństwa i różnice w budowie tych dwóch cukrów.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej, na podstawie sekcji „przeczytaj” w e‑materiale, przejście D‑glukozy z projekcji Fischera do projekcji Hawortha omawiając razem z uczniami. Jeśli jest taka potrzeba, nauczyciel powtórnie tłumaczy.

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co to znaczy, że wszystkie naturalne monosacharydy są D‑cukrami? Uczniowie próbują samodzielnie odpowiedzieć na te pytania, zapisując odpowiedzi na kartkach. Następnie swoje odpowiedzi weryfikują, oglądając film samouczek. Podczas projekcji filmu również zadaniem uczniów jest ułożenie pytań, które uczniowie będą zadawali sobie nawzajem po zakończeniu projekcji oraz będą nawzajem udzielać sobie odpowiedzi. Chętny uczeń podaje na forum też odpowiedź na zadane wcześniej pytanie. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania: Jakie związki zaliczane są do grupy monosacharydów? Jakie są różnice pomiędzy konfiguracją -D i -L? Które cukry są lewoskrętne, a które prawoskrętne? – podaj przykłady.

2. Nauczyciel rozdaje kartki czerwone i zielone, następnie prosi o podniesienie kartek zielonych przez osoby, które nie mają żadnych wątpliwości związanych z dzisiejszym tematem lekcji, czerwonych przez osoby, które nie wszystko zrozumiały.
   Prowadzący prosi, aby na kartkach czerwonych uczniowie napisali, z czym były problemy, a następnie przykleili je do kosza. Na zielonych piszą, co ich zainteresowało i również przyklejają je do walizeczki (kosz i walizeczka wiszą na tablicy).

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe zadania z e‑materiału – zestaw ćwiczeń.

Materiały pomocnicze:

• K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.

• L. Jones, P. Atkins, Chemia ogólna : cząsteczki, materia, reakcje, tłum. J. Kuryłowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Medium w sekcji „Film edukacyjny” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Co oznacza, że naturalne monosacharydy należą do szeregu konfiguracyjnego D”.