Scenariusz lekcji

Autor: Alicja Kasińska

Przedmiot: biologia

Temat: Pierwiastki i związki mineralne – rola w organizmie człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• dokonuje klasyfikacji składników mineralnych ze względu na ich zawartość w organizmie i pełnioną funkcję;

• ocenia konsekwencje zdrowotne niedoboru lub nadmiaru składników mineralnych;

• uzasadnia potrzebę dostarczania składników mineralnych do organizmu człowieka.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• praca z tekstem źródłowym;

• pogadanka;

• stoliki eksperckie;

• mapa pojęć;

• ćwiczenia interaktywne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• mapa pojęć;

• tablica interaktywna/tablica;

• kartoniki z symbolami pierwiastków.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cele lekcji i formułuje pytania problemowe: „Skąd się biorą skurcze łydek? Dlaczego czasami nasze paznokcie są kruche i łamliwe a włosy matowe?”.

2. Uczniowie dyskutują w parach, a następnie na podstawie własnej wiedzy formułują luźne wypowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” e‑materiału. Nauczyciel prosi o wyszukanie w nim informacji, czym są składniki mineralne i jakie ogólne funkcje pełnią w organizmie w porównaniu z pozostałymi składnikami pokarmowymi. Chętne osoby udzielają odpowiedzi.

2. Nauczyciel podaje uczniom informacje o niezmienności składu pierwiastkowego organizmu człowieka.

3. Uczniowie analizują skład pierwiastkowy organizmu człowieka zamieszczony w tabeli i wykonują ćwiczenie aktywizujące.

4. Nauczyciel zadaje pytanie: „Czym jest biodostępność pierwiastków i od czego ona zależy?”. Uczniowie analizują e‑materiał i zapoznają się z pokazem slajdów na ten temat. Chętne osoby udzielają odpowiedzi.

5. Wszyscy uczniowie wykonują ćwiczenie nr 6 (w którym mają za zadanie obliczyć, jaka ilość wapnia dotarła do tkanek opisanego mężczyzny i została wykorzystana w procesach metabolicznych). Chętne osoby prezentują jego wynik.

6. Uczniowie, korzystając z e‑materiału, zapoznają się z informacjami o podziale składników mineralnych ze względu na zawartość w organizmie i pełnione funkcje.

7. Nauczyciel drogą losowania (zob. kartoniki w materiałach pomocniczych) przydziela każdemu uczniowi jeden z 15 pierwiastków i prosi o zapoznanie się z charakterystyką danego składnika pokarmowego przedstawioną w e‑materiale (kilkoro uczniów może otrzymać to samo zadanie).

8. Uczniowie indywidualnie czytają informacje o „swoim” pierwiastku, stając się ekspertami w tym zakresie.

9. Nauczyciel przygotowuje stoliki eksperckie zgodnie z zagadnieniami zamieszczonymi w poleceniu 1 dotyczącym mapy pojęć. Umieszcza na stolikach odpowiednie etykiety:

• Podziały komórkowe i różnicowanie się tkanek

• Funkcjonowanie układu nerwowego

• Prawidłowa praca serca i układu krążenia oraz powstawanie krwi

• Mineralizacja kości i zębów

• Odporność organizmu

10. Uczniowie wykonują polecenie 1 do mapy pojęć (czas ok. 10 min). Gromadzą się przy odpowiednich stolikach eksperckich i konfrontują swoją wiedzę z koleżankami i kolegami, a następnie kolejno omawiają znaczenie poszczególnych pierwiastków w pełnieniu różnych funkcji organizmu. Określają źródła pozyskiwania składników pokarmowych.

11. Nauczyciel czuwa nad poprawnością zadawanych pytań, wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia od 1 do 5.

2. Uczniowie formułują wnioski dotyczące potrzeby dostarczania składników mineralnych do organizmu człowieka. Zapisują je w zeszycie.

3. Nauczyciel zachęca uczniów do autorefleksji, prosząc o udzielenie odpowiedzi na następujące polecenie:

   „Znając własne nawyki żywieniowe, zastanów się, jakich produktów spożywczych zawierających makroelementy i mikroelementy powinieneś/powinnaś jeść więcej lub mniej, aby twój organizm funkcjonował prawidłowo”.

Praca domowa:

Wykonaj polecenie 3 do mapy pojęć oraz ćwiczenia 7 i 8.

Materiały pomocnicze:

Ciborowska Helena, Rudnicka Anna, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.

Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, t. 1, red. Jan Gawęcki, Warszawa 2012.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy pojęć:

Mapę pojęć można wykorzystać jako uzupełnienie lekcji Substancje budulcowe i energetyczne oraz Niedobory dietetyczne.