Dla nauczyciela
Scenariusz lekcji
Autor: Alicja Kasińska
Przedmiot: biologia
Temat: Pierwiastki i związki mineralne – rola w organizmie człowieka
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
dokonuje klasyfikacji składników mineralnych ze względu na ich zawartość w organizmie i pełnioną funkcję;
ocenia konsekwencje zdrowotne niedoboru lub nadmiaru składników mineralnych;
uzasadnia potrzebę dostarczania składników mineralnych do organizmu człowieka.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
praca z tekstem źródłowym;
pogadanka;
stoliki eksperckie;
mapa pojęć;
ćwiczenia interaktywne.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
mapa pojęć;
tablica interaktywna/tablica;
kartoniki z symbolami pierwiastków.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Nauczyciel przedstawia cele lekcji i formułuje pytania problemowe: „Skąd się biorą skurcze łydek? Dlaczego czasami nasze paznokcie są kruche i łamliwe a włosy matowe?”.
Uczniowie dyskutują w parach, a następnie na podstawie własnej wiedzy formułują luźne wypowiedzi.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” e‑materiału. Nauczyciel prosi o wyszukanie w nim informacji, czym są składniki mineralne i jakie ogólne funkcje pełnią w organizmie w porównaniu z pozostałymi składnikami pokarmowymi. Chętne osoby udzielają odpowiedzi.
Nauczyciel podaje uczniom informacje o niezmienności składu pierwiastkowego organizmu człowieka.
Uczniowie analizują skład pierwiastkowy organizmu człowieka zamieszczony w tabeli i wykonują ćwiczenie aktywizujące.
Nauczyciel zadaje pytanie: „Czym jest biodostępność pierwiastków i od czego ona zależy?”. Uczniowie analizują e‑materiał i zapoznają się z pokazem slajdów na ten temat. Chętne osoby udzielają odpowiedzi.
Wszyscy uczniowie wykonują ćwiczenie nr 6 (w którym mają za zadanie obliczyć, jaka ilość wapnia dotarła do tkanek opisanego mężczyzny i została wykorzystana w procesach metabolicznych). Chętne osoby prezentują jego wynik.
Uczniowie, korzystając z e‑materiału, zapoznają się z informacjami o podziale składników mineralnych ze względu na zawartość w organizmie i pełnione funkcje.
Nauczyciel drogą losowania (zob. kartoniki w materiałach pomocniczych) przydziela każdemu uczniowi jeden z 15 pierwiastków i prosi o zapoznanie się z charakterystyką danego składnika pokarmowego przedstawioną w e‑materiale (kilkoro uczniów może otrzymać to samo zadanie).
Uczniowie indywidualnie czytają informacje o „swoim” pierwiastku, stając się ekspertami w tym zakresie.
Nauczyciel przygotowuje stoliki eksperckie zgodnie z zagadnieniami zamieszczonymi w poleceniu 1 dotyczącym mapy pojęć. Umieszcza na stolikach odpowiednie etykiety:
Podziały komórkowe i różnicowanie się tkanek
Funkcjonowanie układu nerwowego
Prawidłowa praca serca i układu krążenia oraz powstawanie krwi
Mineralizacja kości i zębów
Odporność organizmu
Uczniowie wykonują polecenie 1 do mapy pojęć (czas ok. 10 min). Gromadzą się przy odpowiednich stolikach eksperckich i konfrontują swoją wiedzę z koleżankami i kolegami, a następnie kolejno omawiają znaczenie poszczególnych pierwiastków w pełnieniu różnych funkcji organizmu. Określają źródła pozyskiwania składników pokarmowych.
Nauczyciel czuwa nad poprawnością zadawanych pytań, wyjaśnia wątpliwości uczniów.
Faza podsumowująca:
Uczniowie wykonują ćwiczenia od 1 do 5.
Uczniowie formułują wnioski dotyczące potrzeby dostarczania składników mineralnych do organizmu człowieka. Zapisują je w zeszycie.
Nauczyciel zachęca uczniów do autorefleksji, prosząc o udzielenie odpowiedzi na następujące polecenie:
„Znając własne nawyki żywieniowe, zastanów się, jakich produktów spożywczych zawierających makroelementy i mikroelementy powinieneś/powinnaś jeść więcej lub mniej, aby twój organizm funkcjonował prawidłowo”.
Praca domowa:
Wykonaj polecenie 3 do mapy pojęć oraz ćwiczenia 7 i 8.
Materiały pomocnicze:
Ciborowska Helena, Rudnicka Anna, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2016.
Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, t. 1, red. Jan Gawęcki, Warszawa 2012.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy pojęć:
Mapę pojęć można wykorzystać jako uzupełnienie lekcji Substancje budulcowe i energetyczne oraz Niedobory dietetyczne.