Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Gdzie stosuje się fenole?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

6) porównuje metody otrzymywania, właściwości fizyczne i chemiczne oraz zastosowania alkoholi i fenoli.

Zakres rozszerzony:

XIV Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

10) porównuje metody otrzymywania, właściwości i zastosowania alkoholi i fenoli.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia i opisuje zastosowania fenoli;

• koreluje odpowiednią właściwość fenoli z konkretnym zastosowaniem;

• projektuje i wykonuje doświadczenie, które pozwoli wykryć fenole.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• mapa myśli;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• podręczniki;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: „Co to jest paracetamol? Jakiego, po raz pierwszy, użyto środka odkażającego podczas zabiegu chirurgicznego”?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia właściwości fenoli z wykorzystaniem aplikacji Mentimeter oraz smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru A2, mazaki. Zadaniem uczniów jest przygotowanie plakatu w formie mapy myśli na temat zastosowania sześciu dowolnych fenoli. W czasie realizacji tego zadania uczniowie mogą korzystać z wszelkich dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Uczniowie również wykorzystują grafikę interaktywną zawartą w medium z konkretnymi przykładami zastosowań fenoli. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Po upływie ustalonego czasu, liderzy grup prezentują plakaty na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i podsumowuje całość wykonanego zadania.

2. Eksperyment uczniowski: „Wykrywanie fenolu w roztworze wodnym”. Prowadzący zajęcia dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy oraz odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne celem przeprowadzenia eksperymentu (patrz materiał pomocniczy). Po zapoznaniu się z instrukcją doświadczenia, uczniowie formułują pytanie badawcze, hipotezę i zapisują w kartach pracy, po czym przystępują do wykonania eksperymentu. Nauczyciel monitoruje przebieg eksperymentu. Uczniowie swoje spostrzeżenia i wnioski zapisują w kartach pracy. Liderzy grup po wykonanej pracy prezentują efekty pracy grupowej z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną podczas wypowiedzi uczniów i podsumowuje wykonanie eksperymentu.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w medium oraz e‑materiale „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Co to znaczy że fenol i jego pochodne działają antyseptycznie? jakie zastosowanie ma triloksan i lizol? Do produkcji jakich leków stosowany jest tymol? Które związki posiadają właściwości przeciwutleniające?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to znaczy że fenol i jego pochodne działają antyseptycznie?

• Jakie zastosowanie ma triloksan i lizol?

• Do produkcji jakich leków stosowany jest tymol?

• Które związki posiadają właściwości przeciwutleniające?

2. Doświadczenie:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: zlewki, bagietki, pipety, probówki, statyw do probówek.

Odczynniki chemiczne: woda destylowana, chlorek żelaza(III), fenol (hydroksybenzen).

Instrukcja wykonania:

• Umieść w probówce ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu fenolu.

• Dodaj kilka kropel roztworu chlorku żelaza(III).

• Obserwuj zmiany.

3. Karta pracy ucznia:

4. Duże arkusze papieru (np.: rozmiar A2), mazaki, glutaki.