Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Obraz społeczeństwa pozytywistycznego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
23) Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;
Lektura uzupełniająca
21) Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • scharakteryzuje obraz społeczeństwa pozytywistycznego;

  • omówi rolę kobiet i mężczyzn w ówczesnym społeczeństwie;

  • poda przykłady przedstawicieli różnych środowisk na podstawie pozytywistycznych tekstów literackich.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel przedstawia uczniom krótko postać Bolesława Prusa. Prosi o odszukanie w różnych źródłach informacji związanych z twórczością Prusa, które odnoszą się do tematyki związanej ze społeczeństwem. Zadaniem uczniów jest przygotowanie podobnych informacji na temat Elizy Orzeszkowej.

R1HFYZu5lmtv81
Pionowa oś czasu

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Obraz społeczeństwa pozytywistycznego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstami w sekcjach „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Chętne osoby omawiają przeczytane informacje.

  2. Chętne osoby prezentują prace, które wykonały przed lekcją. W ten sposób wprowadzamy uczniów w świat pozytywistycznego społeczeństwa.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium. Nauczyciel poleca, aby wybrany uczeń przeczytał polecenia 1 i 2 z sekcji „Schemat”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali odpowiedzi do poleceń. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

  2. Nauczyciel wyświetla na tablicy mapę myśli. Po jej analizie zespół klasowy wspólnie rozwiązuje polecenie 2, natomiast ćwiczenia są wykonywane przez uczniów indywidualnie.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie, w swobodnej dyskusji, odpowiedzieli
    na pytanie: Jaki obraz społeczeństwa pozytywistycznego pozostawili w swoich utworach Prus i Orzeszkowa?

Praca domowa:

  1. Na podstawie mapy myśli porównaj zamożne warstwy społeczeństwa, jakie pojawiają się w Lalce oraz Nad Niemnem i wskaż, w którym z utworów są one lepiej oceniane. Podaj przyczyny takiego sposobu charakterystyki społeczeństwa.

Materiały pomocnicze:

  • Leszek Pułka, Utracona prywatność. U progu XX‑wiecznej ekspansji mediów. Studia antropologiczne, Wrocław 2010.

  • Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 2002.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do podsumowania lekcji.

Mapa myśli