Dla nauczyciela
Autor: Sabina Świtała
Temat: Pewnie mię czeka mój Filon miły
– w kręgu sielanek Franciszka Karpińskiego
Adresat
III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy, zakres rozszerzony
Podstawa programowa
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich.
Uczeń:
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe.
2. Odbiór tekstów kultury.
Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego.
Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka.
Uczeń:
1) rozróżnia pojęcie stylu i stylizacji, rozumie ich znaczenie w tekście;
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
3) rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku;
3. Komunikacja językowa i kultura języka.
Uczeń:
2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt).
Zakres rozszerzony
I. Kształcenie literackie i kulturowe
2. Odbiór tekstów kultury.
Uczeń:
1) analizuje strukturę eseju: odczytuje zawarte w nim sensy, sposób prowadzenia wywodu, charakterystyczne cechy stylu.
Kształtowane kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne
Uczeń:
- rozpoznaje cechy sielanki;
- rozpoznaje motywy typowe dla sielanki oświeceniowej;
- tworzy uwspółcześnioną wersję fragmentów tekstu literackiego;
- rozpoznaje wyrażenia nacechowane emocjonalnie;
- formułuje argumenty potwierdzające tezę.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
metoda oglądowa;
pogadanka;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
praca z tekstem.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
schematy z aktem komunikacji.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
Przed zajęciami
Nauczyciel przygotowuje w wybranej aplikacji internetowej wirtualną tablicę, na której uczniowie za pomocą telefonów komórkowych z dostępem do internetu będą umieszczali swoje odpowiedzi. Takie aplikacje umożliwiają wygenerowanie adresu internetowego tablicy, który należy podać uczestnikom zajęć.
1. Nauczyciel zapisuje na tablicy: skdugnig. Zadaniem uczniów jest odszyfrowanie słowa. Odszyfrowane słowo to zagadnienie, którym będą się zajmować podczas zajęć. Metoda polega na podmienieniu liter w szyfrowanym wyrazie.
GA - DE - RY - PO - LU – KI
Na przykład wyraz GRA po zaszyfrowaniu będzie brzmiał AYG. Litera G jest w sylabie GA, dlatego wpisujemy sąsiadującą literę z sylaby w wyrazie zaszyfrowanym, litera R jest w sylabie z Y, dlatego wpisujemy Y itd. Jeśli litery nie ma w sylabach GA - DE - RY - PO - LU – KI, pozostawiamy ją bez zmian.
2. Nauczyciel zapisuje na tablicy adres strony internetowej, która odsyła do aplikacji pozwalającej w szybki sposób uzyskać i zebrać w jednym miejscu informacje zwrotne. Prosi uczniów, aby wyciągnęli telefony komórkowe, weszli na stronę i wpisali swoje skojarzenia do słowa sielanka. Wpisywane przez młodzież skojarzenia wyświetlają się na tablicy multimedialnej. Następnie prowadzący rozmawia z uczniami o zasadności udzielonych odpowiedzi. Prosi o rozwinięcie myśli, jeśli podczas rozmowy nie padnie hasło sentymentalizmu, naprowadza uczniów.
3. Podanie tematu zajęć.
Faza realizacyjna
1. Uczniowie zapoznają się z tekstem dotyczącym sielanki sentymentalnej - jej rodowodu, twórców, cech gatunkowych, charakterystycznych motywów (multimedium bazowe). Uzupełniają tabelę:
Sielanka | |
inne nazwy gatunku | |
rodowód | |
twórcy sielanek | |
cechy sielanki | |
tytuły przykładowych sielanek |
2. Wybrani uczniowie odczytują tekst najsłynniejszej sielanki Franciszka Karpińskiego. (Nauczyciel może też zaproponować wysłuchanie nagrania, np. w wykonaniu Mazowsza lub Anny Marii Jopek). Następnie uczestnicy zajęć formułują argumenty potwierdzające, że Laura i Filon to sielanka.
3. Uczestnicy zajęć wykonują ćwiczenia 2, 3, 5, 6, 9, 10. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez uczniów oraz nauczyciela.
Faza podsumowująca
1. Uczniowie zastanawiają się, jaką formę ma sielanka Karpińskiego (ćwiczenie 4), następnie nauczyciel rozdaje schematy i prosi, aby popatrzyli na rozmowę kochanków pod kątem aktu komunikacji i zapisali wnioski.
Praca domowa:
Teresa Kostkiewiczowa stwierdziła, że utwór Laura i Filon „stał się niejako emblematem” sentymentalizmu. Co pozwoliło badaczce na sformułowanie takiego wniosku?
Materiały pomocnicze:
M. Klimowicz, Franciszek Karpiński, W: tenże, Oświecenie, wyd. 5 zmienione i rozszerzone, Warszawa 1998, s. 377‑408.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Multimedium bazowe można wykorzystać jako wprowadzenie do zajęć.