Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Wartości, prawda i dobro na podstawie nauczania Sokratesa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przeanalizujesz teksty źródłowe, które przedstawiają poglądy Sokratesa na naturę wartości, dobra i prawdy.

• Zrekonstruujesz etyczne i epistemologiczne stanowisko Sokratesa na podstawie tekstów źródłowych.

• Poznasz poglądy, z którymi polemizował Sokrates.

• Porównasz stanowisko epistemologiczne i etyczne Sokratesa z poglądami, z którymi polemizował.

• Wskażesz współczesną znaną osobę, z poglądami której Sokrates mógłby podjąć polemikę, i uargumentujesz swój wybór.

Cele operacyjne. Uczeń:

• stosuje narzędzia logiki w analizie tekstu filozoficznego i zawartej w nim argumentacji, a także w obronie przed manipulacją;

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i wyświetla na tablicy temat i cele lekcji. Prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Następnie zadaje uczniom pytanie: Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Sokratesa, że słowo pisane wypacza intencje autora? Jeśli tak, to dlaczego? Dyskusja na forum klasy.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. W zależności od stanu przygotowania uczniów do lekcji nauczyciel prosi o indywidualne, ciche zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” lub od razu przechodzi do podziału uczniów na pięć grup. Każda z nich otrzymuje do opracowania jedno zagadnie:
   – grupa 1.: Cnota – tłumaczona też jako „dzielność” – jest jednym z najważniejszych pojęć starożytnej etyki. Jak ją definiuje Sokrates? Jakie jest, według niego, kryterium dobra?
   – grupa 2.: Skąd bierze się zło – dlaczego ludzie dopuszczają się złych uczynków? Czy ktoś, kto postępuje źle, rozumie, czym jest dobro? Czy można pragnąć zła, jeśli rzeczywiście zna się dobro?
   – grupa 3.: Celem każdego poznania jest prawda. Co jest warte poznania? Jońscy filozofowie przyrody dążyli do poznania zasady wszechrzeczy. Co natomiast szczególnie interesowało Sokratesa?
   – grupa 4.: W jaki sposób można osiągnąć prawdę? Czy pojęcia moralne powinno się badać za pomocą zmysłów? W jaki sposób Sokrates odróżniał prawdę od nieprawdy?
   – grupa 5.: Jaką rolę w poznaniu prawdy odgrywa rozmowa, a jaką – słowo pisane?
   Przedstawiciel każdej grupy prezentuje wyniki pracy na forum klasy. Pozostali uczniowie zadają prezentującym pytania.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Mapa myśli”, a następnie czyta polecenia:
   – Zapoznaj się z przedstawionymi na mapie myśli poglądami etycznymi i epistemologicznymi, z którymi nie zgadzał się Sokrates. Następnie przedstaw jego poglądy tak, by ukazać różnicę między nim a jego oponentami.
   – Na podstawie powyższej mapy myśli, zdobytej wcześniej wiedzy i własnych przemyśleń zastanów się, z kim ze współczesnych znanych osób mógłby obecnie polemizować Sokrates. Wybierz jedną osobę i uzasadnij swój wybór przynajmniej pięcioma argumentami.
   Uczestnicy zajęć pracują w parach. Następnie ochotnicy przedstawiają swoje propozycje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia nr 1‑4.

2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5‑8 zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• Baer U., Gry dyskusyjne, Lublin 2000.

• Sieradzan J., Sokrates nieznany. Studia o recepcji postaci Sokratesa, Warszawa 2011.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.