Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Czy świat istnieje? Twoja polemika z Kartezjuszem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• objaśnia znaczenie formuły „myślę, więc jestem” w kontekście sceptycyzmu Kartezjusza;

• analizuje fragment Rozprawy o metodzie i rekonstruuje zawarty w niej argument na rzecz istnienia świata zewnętrznego;

• tworzy tekst polemiczny wobec tez i argumentów Kartezjusza.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• lego logos.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o powtórzenie wiadomości dotyczących sceptycyzmu metodycznego Kartezjusza.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: skąd wiemy, że istnieje świat? Skąd wiemy, że istniejemy? Jak odpowiedziałby na te pytania Kartezjusz?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel zapowiada uczniom, że podczas lekcji będą pracować indywidualnie oraz w parach i przygotują krytykę wybranych argumentów Kartezjusza. W tym celu na początku uczniowie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj” w e‑materiale oraz ze słownikiem dołączonym do tej sekcji. Żeby upewnić się, czy uczniowie dobrze zrozumieli cytowane teksty, nauczyciel może pracować metodą lego logos, wizualizując pojawiające się w tekstach problemy np. za pomocą konstrukcji z klocków.

2. Po zapoznaniu się z tekstami źródłowymi uczniowie przechodzą do rozwiązywania ćwiczeń w sekcji „Sprawdź się”, mających na celu poprowadzenie ich przez identyfikację stanowisk filozoficznych aż po sformułowanie własnych zarzutów wobec filozofii Kartezjusza. Uczniowie mogą pracować indywidualnie lub w parach. Nauczyciel powinien udzielać uczniom informacji zwrotnej.

3. Ostatnią część lekcji należy przeznaczyć na pracę z multimedium (film). Będzie to podsumowanie dotychczasowych rozważań uczniów. Uczestnicy zajęć wynotowują, a następnie wspólnie omawiają kwestie, o których profesor Jan Hartman wspomina w kontekście punktów spornych wokół myśli Kartezjusza. Czy poruszone kwestie pojawiły się we wcześniejszych rozważaniach uczniów?

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego się uczniowie nauczyli?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. W formie eseju filozoficznego sformułuj własny zarzut wobec wybranej kwestii poruszanej przez Kartezjusza.

Materiały pomocnicze:

• Damasio A., Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg, przeł. M. Karpiński, Poznań 1999.

• Descartes R., Medytacje o pierwszej filozofii wraz z zarzutami uczonych mężów i odpowiedziami autora, t. I, przeł. M. i K. Ajdukiewiczowie, Warszawa 1958.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.