Dla nauczyciela
Autorka: Sabina Świtała
Temat: Pamiętaj, że umrzesz! Dydaktyzm Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
analizuje fragmenty Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią o charakterze dydaktyczno‑moralizatorskim;
rozpoznaje środki stylistyczne w utworze, które wpływają na jego moralizatorski charakter;
porównuje kreacje śmierci ukazane w różnych tekstach literackich;
argumentuje i tworzy własne kryteria oceny przy analizie i interpretacji tekstów kultury.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda oglądowa;
pogadanka;
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
burza mózgów;
metoda aktywna – wykreślanka.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
wykreślanki;
karty pracy.
Przebieg zajęć:
Faza wprowadzająca
1. Nauczyciel rozdaje uczniom wykreślanki, w których należy odnaleźć siedem haseł. Hasła będą podpowiedzią dotyczącą tematyki lekcji.
2. Uczniowie wskazują ukryte hasła, wyjaśniają ich znaczenie (hasła to: memento mori, ars moriendi, ubi sunt, Polikarp, kostucha, dance macabre, czaszka), łączą je z tematem śmierci. Nauczyciel dopowiada lub podpowiada, jeśli uczniowie mają problem (może np. wskazać wers lub kolumnę, w której znajduje się hasło). Przy haśle Polikarp przywołuje tytuł tekstu Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią, informuje również o tym, że uczniowie poznają lub przypomną sobie fragmenty utworu.
3. Podanie tematu zajęć.
Faza realizacyjna:
1. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem. Następnie wykonują polecenia zamieszczone w multimedium.
2. Nauczyciel rozdaje klasie karty pracy.
KARTA PRACY Rozmowy ze Śmiercią wczoraj i dziś…
Tekst źródłowy 1
WywiadMISTRZ MIRON
Puka? Kto? (uchyla) Aha... Chwileczkę... jużPANI GOŚĆ
Pan woli ludność czy bezludność?MISTRZ MIRON
Trochę bez, trochę zPANI GOŚĆ
z z z, to nie przeszkadza?MISTRZ MIRON
jak fruwa – nie, w rurach – nie,
jak za długo siedzi – takPANI GOŚĆ
Tak się rozglądam, dobrze tu panu?MISTRZ MIRON
Przeważnie... przepraszam, pani nazwisko?PANI GOŚĆ
Na „ś”MISTRZ MIRON
Śpiwko... Śpiaw... nie?PANI GOŚĆ
ŚmierćMISTRZ MIRON
(zatkany)
(przez sztuczne zęby)
Ledwie wpuściłem
myślałem, że dziennikaraPANI GOŚĆ
KaraMISTRZ MIRON
Za co?PANI GOŚĆ
Za życieMISTRZ MIRON
Już?
(pada na dobre)
(z kieszeni MISTRZA MIRONA wysuwa się chytrze kartka)
„Nie każcie mi już niczym więcej być!
Nareszcie spokój!”
Tekst źródłowy 2
Złodziejka książekŚMIERĆ I CZEKOLADA
Najpierw kolory.
Potem ludzie.
Tak to widzę.
A przynajmniej próbuję.
DROBNA UWAGA
Na pewno umrzecie
Szczerze pragnę pogodnie podchodzić do tematu, choć większości ludzi trudno w to uwierzyć, niezależnie od tego, jak się staram. Błagam, uwierzcie mi. Ja naprawdę, autentycznie potrafię być wesoły. I przyjacielski. I sympatyczny. I życzliwy. A to dopiero początek wyliczanki. Tylko nie proście mnie, żebym był miły. Ta cecha nie ma ze mną nic wspólnego.
REAKCJE NA WYŻEJ STWIERDZONY FAKT
Czy to was niepokoi?
Namawiam – nie bójcie się.
Ja nigdy nie postępuję nie fair.
Ale, ale, przecież musi być wstęp.
Początek.
Gdzie moje maniery?
Mógłbym wam się przedstawić w sposób formalny, ale to chyba nie jest konieczne. Poznacie mnie wystarczająco dobrze i wystarczająco szybko, w zależności od różnorodnych czynników. Wystarczy, że powiem, iż w pewnym momencie stanę nad wami z całą sympatią. Ukołyszę wasze dusze, z barwą przycupniętą na ramieniu. Delikatnie zabiorę was ze sobą.
Będziecie wtedy w pozycji leżącej (ludzie rzadko umierają, stojąc). Będziecie zaskorupiali we własnym ciele. Kiedy was zobaczą, będą wrzeszczeć wniebogłosy. Jedynym dźwiękiem, jaki ja usłyszę, będzie mój własny oddech, echo zapachu, tupot moich kroków.
Pytanie, jaką barwę będzie miało wszystko dokoła, kiedy po was przyjdę. Co będzie wyrażać niebo? Osobiście lubię niebo koloru czekolady. Ciemnej, gorzkiej czekolady. Ludzie mówią, że ta barwa do mnie pasuje. Ale staram się równie przychylnie traktować wszystkie barwy tęczy i ich odcienie. Miliardy smaków, które niebo powoli wsysa. To obłaskawia stres. Pomaga mi się zrelaksować.
TEORYJKA
Ludzie zauważają kolory dnia jedynie na jego początku i końcu, choć dla mnie jest oczywiste, że zmieniają się one z każdą chwilą, w całej mnogości odcieni i tonacji. Jedna godzina może się składać z tysięcy różnych barw. Woskowych żółcieni i chmurnych błękitów. Mrocznych ciemności. Mam taką pracę, że muszę to zauważać.
Jak już napomknąłem, mam dar rozpraszania uwagi. To trzyma mnie przy zdrowych zmysłach. Dzięki temu jakoś sobie radzę, zważywszy, jak długo już wykonuję swoją pracę. No, ale kto mógłby mnie zastąpić? Kto mógłby przejąć obowiązki, kiedy ja bym odpoczywał na wakacjach w modnym kurorcie, czy to w tropikach, czy na nartach? Odpowiedź brzmi: nikt. Podjąłem więc świadomą, celową decyzję – rozpraszam się i to są moje wakacje. Nie trzeba dodawać, że odpoczywam w kolorach.
Wciąż jednak może was ciekawić odpowiedź na pytanie: dlaczego on w ogóle potrzebuje wakacji? Od czego pragnie się oderwać?
Przechodzę więc do następnego punktu.
Chodzi o ludzkie resztki.
O ocalonych.
Nie mogę znieść patrzenia na nich, choć często się poddaję. Celowo szukam kolorów, by oderwać od nich myśli, ale wciąż się zdarza, że podglądam kogoś, kto został z tyłu i miota się w układance rozpoznania, rozpaczy i zaskoczenia. Ci ludzie mają podziurawione serca i rozbite płuca.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym nr 1 i 2, następnie uzupełnij tabelę.
Fragmenty Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią | Wywiad, M. Białoszewski | Fragment Złodziejki książek M. Zusaka | |
---|---|---|---|
przedstawiony obraz Śmierci | |||
rozmówca Śmierci | |||
wniosek płynący z tekstu |
Jakie podobieństwa i różnice dostrzegasz w ujęciach motywu śmierci w przedstawionych w tabeli z polecenia 1 i tekstach.
podobieństwa | różnice |
---|---|
Która z przedstawionych kreacji Śmierci jest, według ciebie, najciekawsza. Dlaczego?
Faza podsumowująca:
1. Uczniowie w parach tworzą sentencje dotyczące śmierci. W swoich propozycjach powinni zawrzeć wnioski z zajęć. Chętne osoby czytają sformułowane myśli.
Praca domowa:
1. Praca w grupach: Zaplanujcie i stwórzcie trzy odcinki vloga pt. Memento mori – posłuchaj Śmierci.
Materiały pomocnicze:
P. Aries, Człowiek i śmierć, tł. E. Bąkowska, Warszawa 2011.
T. Michałowska, Dialog Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (De morte prologus), [w:] Tejże, Średniowiecze, wyd. 5 uzupełnione, Warszawa 1999, s.516‑527.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie po zapoznaniu się z audiobookiem mogą zostać poproszeni o zapisanie podanych fragmentów Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią współczesną polszczyzną.