Sprawdź się
Tekst źródłowy do ćwiczeń
Rozmowa mistrza Polikarpa ze ŚmierciąWszytcy ludzie, posłuchajcie,
Okrutność śmirci poznajcie! –
Wy, co jej nizacznizacz nie macie,
Przy skonaniu ją poznacie.
Bądź to stary albo młody,
Żadny nie ujdzie śmiertelnej szkody;
Kogo koliKogo koli śmierć udusi,
Każdy w jej szkole być musi;
Dziwno się swym żakom stawi,
Każdego żywota zbawi.
PrzykładPrzykład o tem chcę powiedzieć,
Słuchaj tego, kto chce wiedzieć!Polikarpus, tak wezwanywezwany,
Mędrzec wieliki, mistrz wybranywybrany,
Prosił Boga o to prawieprawie,
By uźrzał śmierć w jej postawiew jej postawie.
Gdy się moglił Bogu wiele,
Ostał wszech ludzi w kościeleOstał wszech ludzi w kościele,
Uźrzał człowieka nagiego,
PrzyrodzeniaPrzyrodzenia niewieściego,
[…]
Mistrz widząc obraz skarady,
Żołte oczy, żywotżywot blady,
Groźno się tego przelęknął,
Padł na ziemię, eżeeże stęknął.
[…][Śmierć]
Czemu się tako barzo lękasz?
Wrzekomoś zdrow, a wżdywżdy stękasz!
[…]
Już odetchni, nieboraku,
Mow ze mną, ubogi żaku,
Nie boj się dziś mojej szkoły,
Nie dam ci czyśćczyść epistoły.
[…][Polikarp]
Miła Śmirci, racz mi wzjewićwzjewić,
PrzeczPrzecz chcesz ludzie żywota zbawićzbawić,
Czemu twą łaskę stracili,
ZaćZać co złego uczynili?
[…][Śmierć]
Stworzyciel wszego stworzenia
PożyczyłPożyczył mi takiej mocy,
Bych morzyła we dnie i w nocy.
Morzę na wschod, na południe,
A umiem to działo cudnieumiem to działo cudnie.
Od połnocy do zachodu
Chodzę nie pytając brodunie pytając brodu.
Toć me nawięcsze wiesiele,
Gdy mam morzyć żywych wiele:
Gdy się jimęGdy się jimę z kosą plęsać,
Chcę jich tysiąc pokęsać.
Toć jest mojej mocy znamięznamię –
Morzę wszytko ludzskie plemię:
Morzę mądre i też wiływiły,
W tym skazujęskazuję swoje siły;
I chorego, i zdrowego,
Zbawię żywota każdego;
LuboLubo stary, lubo młody,
Każdemu ma kosa zgodzizgodzi;
Bądź ubodzy i bogaci,
SzwytkiSzwytki ma kosa potraci;
Wojewody i czestnikiczestniki,
Wszytki świecskieświecskie miłostniki,
Bądź książęta albo grabiegrabie,
Wszytki ja pobierzę k sobie.
Ja s krola koronę semknęsemknę,
Za włosy ji pod kosę wemknęwemknę;
Też bywam w cesarskiej sieniw cesarskiej sieni,
ZimieZimie, lecie i w jesieni.
Filozofy i gwiazdarzegwiazdarze,
Wszytki na swej stawiam sparzena swej stawiam sparze;
Rzemieślniki, kupce i oracze,
Każdy przed mą kosą skacze;
Wszytki zdradźce i lifnikilifniki
Zostawię je nieboszczyki.
[…]
Ja zabiła GolijaszaGolijasza,
Annasza i Kajifasza,
Ja Judasza obiesiłaobiesiła
I dwu łotru na krzyż wbiłana krzyż wbiła;
Alem kosy naruszyłanaruszyła,
Gdym Krystusa umorzyła,
Bo w niem była Boska siła.
Ten jeden mą kosę zwyciężył,
Iż trzeciego dnia ożył;
Z tegom się żywotem biedziła,
Potem jużem wszytkę moc straciła.
Mam moc nad ludźmi dobremi,
Ale więcej nade złemi;
Kto nawięcej czyni złości,
W tem słamię kości.
[…]
Dał ci mi to Wszechmogący,
Bych morzyła lud żywiącyżywiący.
Zawżdy wsłyniewsłynie moja siła,
Jam obrzymyobrzymy pomorzyła:
Salomona tak mądrego,
AbsolonaAbsolona nadobnego,
SampsonaSampsona wielmi mocnego
I Wietrzycha obrzymskiegoWietrzycha obrzymskiego.
Ja się nad niemi pomściła,
A swą kosę ucieszyła.
Jać też dziwy poczynamdziwy poczynam,
Jedny wieszam, drugie ścinam.
W Rozmowie... dominują wzorce negatywne, ale pouczenia obecne w utworze mają też wskazywać na taki sposób życia, który autor zaleca odbiorcom. Jaki – według twórcy Rozmowy... – jest warunek, aby nie lękać się śmierci? Napisz na ten temat krótki tekst.
Znajdź w tekście informację, gdzie Polikarp spotkał się ze Śmiercią, i napisz, w jakim celu autor wskazał właśnie to miejsce.
Parenetyczny charakter Rozmowy... wynika m.in. z obecnych w tym dziele odwołań do poetyki typowej dla tańców śmierci. Napisz plan wystąpienia, w którym udowodnisz, że te odwołania wzmacniają moralizatorski ton Rozmowy...
Wybierz z wypowiedzi Śmierci jeden wers, który – według ciebie – zawiera główną tezę tego dzieła. Wykorzystaj ten cytat w krótkim tekście, w którym przedstawisz przekaz dydaktyczny Rozmowy...
W Rozmowie... śmierć została opisana jako „skarada” z kosą, o żółtych oczach i bladym ciele. Napisz krótki tekst, w którym wyjaśnisz, w jaki sposób takie przedstawienie Śmierci wiąże się z dydaktycznym charakterem całego utworu.