Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią

Wszytcy ludzie, posłuchajcie,
Okrutność śmirci poznajcie! –
Wy, co jej nizacznizacznizacz nie macie,
Przy skonaniu ją poznacie.
Bądź to stary albo młody,
Żadny nie ujdzie śmiertelnej szkody;
Kogo koliKogo koliKogo koli śmierć udusi,
Każdy w jej szkole być musi;
Dziwno się swym żakom stawi,
Każdego żywota zbawi.
PrzykładPrzykładPrzykład o tem chcę powiedzieć,
Słuchaj tego, kto chce wiedzieć!

Polikarpus, tak wezwanywezwanywezwany,
Mędrzec wieliki, mistrz wybranywybranywybrany,
Prosił Boga o to prawieprawieprawie,
By uźrzał śmierć w jej postawiew jej postawiew jej postawie.
Gdy się moglił Bogu wiele,
Ostał wszech ludzi w kościeleOstał wszech ludzi w kościeleOstał wszech ludzi w kościele,
Uźrzał człowieka nagiego,
PrzyrodzeniaPrzyrodzeniaPrzyrodzenia niewieściego,
[…]
Mistrz widząc obraz skarady,
Żołte oczy, żywotżywotżywot blady,
Groźno się tego przelęknął,
Padł na ziemię, eżeeżeeże stęknął.
[…]

[Śmierć]

Czemu się tako barzo lękasz?
Wrzekomoś zdrow, a wżdywżdywżdy stękasz!
[…]
Już odetchni, nieboraku,
Mow ze mną, ubogi żaku,
Nie boj się dziś mojej szkoły,
Nie dam ci czyśćczyśćczyść epistoły.
[…]

[Polikarp]

Miła Śmirci, racz mi wzjewićwzjewićwzjewić,
PrzeczPrzeczPrzecz chcesz ludzie żywota zbawićzbawićzbawić,
Czemu twą łaskę stracili,
ZaćZaćZać co złego uczynili?
[…]

[Śmierć]

Stworzyciel wszego stworzenia
PożyczyłPożyczyłPożyczył mi takiej mocy,
Bych morzyła we dnie i w nocy.
Morzę na wschod, na południe,
A umiem to działo cudnieumiem to działo cudnieumiem to działo cudnie.
Od połnocy do zachodu
Chodzę nie pytając brodunienie pytając brodu.
Toć me nawięcsze wiesiele,
Gdy mam morzyć żywych wiele:
Gdy się jimęGdy się jimęGdy się jimę z kosą plęsać,
Chcę jich tysiąc pokęsać.
Toć jest mojej mocy znamięznamięznamię –
Morzę wszytko ludzskie plemię:
Morzę mądre i też wiływiławiły,
W tym skazujęskazujęskazuję swoje siły;
I chorego, i zdrowego,
Zbawię żywota każdego;
LuboLuboLubo stary, lubo młody,
Każdemu ma kosa zgodzizgodzizgodzi;
Bądź ubodzy i bogaci,
SzwytkiSzwytkiSzwytki ma kosa potraci;
Wojewody i czestnikiczestnikiczestniki,
Wszytki świecskieświecskieświecskie miłostniki,
Bądź książęta albo grabiegrabiegrabie,
Wszytki ja pobierzę k sobie.
Ja s krola koronę semknęsemknęsemknę,
Za włosy ji pod kosę wemknęwemknęwemknę;
Też bywam w cesarskiej sieniw ... sieniw cesarskiej sieni,
ZimieZimieZimie, lecie i w jesieni.
Filozofy i gwiazdarzegwiazdarzegwiazdarze,
Wszytki na swej stawiam sparzena swej stawiam sparzena swej stawiam sparze;
Rzemieślniki, kupce i oracze,
Każdy przed mą kosą skacze;
Wszytki zdradźce i lifnikilifnikilifniki
Zostawię je nieboszczyki.
[…]
Ja zabiła GolijaszaGolijaszaGolijasza,
Annasza i Kajifasza,
Ja Judasza obiesiłaobiesiłaobiesiła
I dwu łotru na krzyż wbiłana krzyż wbiłana krzyż wbiła;
Alem kosy naruszyłanaruszyłanaruszyła,
Gdym Krystusa umorzyła,
Bo w niem była Boska siła.
Ten jeden mą kosę zwyciężył,
Iż trzeciego dnia ożył;
Z tegom się żywotem biedziła,
Potem jużem wszytkę moc straciła.
Mam moc nad ludźmi dobremi,
Ale więcej nade złemi;
Kto nawięcej czyni złości,
W tem słamię kości.
[…]
Dał ci mi to Wszechmogący,
Bych morzyła lud żywiącyżywiącyżywiący.
Zawżdy wsłyniewsłyniewsłynie moja siła,
Jam obrzymyobrzymyobrzymy pomorzyła:
Salomona tak mądrego,
AbsolonaAbsolonaAbsolona nadobnego,
SampsonaSampsonaSampsona wielmi mocnego
I Wietrzycha obrzymskiegoWietrzycha obrzymskiegoWietrzycha obrzymskiego.
Ja się nad niemi pomściła,
A swą kosę ucieszyła.
Jać też dziwy poczynamdziwy poczynamdziwy poczynam,
Jedny wieszam, drugie ścinam.

polikarp Źródło: Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią, [w:] Wiesław Wydra, Wojciech R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1984, s. 268–272.