Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Język jako system znaków

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
1) rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście;
5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna podstawowe koncepcje jednego z najważniejszych nurtów językoznawstwa współczesnego;

  • wyjaśni, czym jest język jako system;

  • omówi różne znaczenia słowa język.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

  2. Nauczyciel prowadzi krótką rozmowę wprowadzającą w temat lekcji: czym jest język jako system, jakie są inne znaczenia słowa język. Następnie prosi wyznaczonych wcześniej uczniów o przedstawienie prezentacji przygotowanej w domu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie oglądają film zamieszczony w sekcji multimedialnej, a następnie określają rolę konwencji w komunikacji za pomocą znaków.

  2. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych (zadania od 1. do 6.). Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

  3. Ćwiczenie 7. uczniowie rozwiązują w parach, natomiast 8. może przybrać formę dyskusji moderowanej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.
    - Z jakim nurtem lingwistycznym jest związany Ferdynand de Saussure?
    - Jak de Saussure nazywa mowę?
    - Z czego składa się znak?
    - Co uniemożliwia powszechną i nagłą zmianę językową?

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij, jak rozumiesz definicję de Saussure'a, że język jest systemem znaków. Czy zgadzasz się z tym stwierdzeniem?
    Polecenie 2. z sekcji „Film”.

Materiały pomocnicze:

  • Tadeusz Milewski, Językoznawstwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

  • Renata Grzegorczykowa, Wstęp do językoznawstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się