Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Bohaterki liryczne wierszy Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej wobec utraconego uczucia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Lektura obowiązkowa
33) wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omawia sens przeczytanych wierszy Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej;

  • bierze udzieł w rozmowie na temat miłości w życiu człowieka;

  • wyjaśnia, jak postrzega bohaterki liryczne wierszy Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej wobec utraconego uczucia;

  • porównuje sposoby kreacji podmiotu mówiącego w wierszach Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel ustawia w widocznym miejscu rekwizyty: róże, świece, serca, figurkę amorka. Prosi, by uczniowie powiedzieli, z czym je kojarzą (miłość, pozytywne uczucia).

  2. Nauczyciel rozdaje kartki z wierszami Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Prosi o ich odczytanie i skomentowanie sensu, który wyrażają. Uczniowie prezentują swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło miłość. Inicjuje rozmowę o istocie miłości w życiu człowieka. Prosi, żeby uczniowie sformułowali wskazówki, aby można było je zapisać na drogowskazach dotyczących postępowania (na przykład na szlaku wędrówki górskiej).

  2. Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Następnie uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba przedstawia krótko informacje, które zapamiętała z przeczytanych materiałów.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi, by uczniowie indywidualnie zapoznali się z galerią zdjęć interaktywnych, a następnie podzielili się na dwie grupy. Jedna wykonuje polecenia 1 i 2, a druga 3 oraz 4. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Ćwiczenia 1- 8 wykonują w kilkuosobowych grupach. Przedstawiciel zespołu przedstawia rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu.

  3. Uczniowie czytają indywidualnie ćwiczenie nr 9 (sekcja „Sprawdź się”). Następnie łączą się w pary, potem w czwórki (metoda kuli śniegowej). Dyskutują na temat wyrażenia Lecz widać można żyć bez powietrza, biorąc pod uwagę jego metaforyczne znaczenie i kontekst całego wiersza Miłość. Zapisują swoje opinie. Po wykonaniu zadania nauczyciel prosi o przedstawienie wniosków i ewentualny komentarz.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

  2. Dyskusję podsumowującą nauczyciel może rozpocząć od pytania związanego z tematem lekcji: Jak postrzegasz bohaterki liryczne wierszy Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej wobec utraconego uczucia?

Praca domowa:

  1. Porównaj sposoby kreacji podmiotu mówiącego w wierszach Nike i Miłość Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej. Wskaż podobieństwa i różnice.

  2. Zabierz głos w dyskusji, jak forma miniatury może wpłynąć na odbiór tekstu poetyckiego. W swojej wypowiedzi odwołaj się do poznanych wierszy Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej.

Materiały pomocnicze:

  • Łukasz Tkaczuk, Świat przedmiotów w międzywojennej poezji Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej, Spotkania Humanistyczne 2014.

  • Agnieszka Kluba, Poetyka a światopogląd. O twórczości Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej, „Przestrzenie Teorii” 10, Poznań 2008.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się