Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Język jako nośnik wartości - systemowe i tekstowe środki oceniania

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
7) określa rolę języka jako narzędzia wartościowania w tekstach literackich;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omówi sposoby wartościowania w języku;

  • określi składniowe i leksykalne środki służące wartościowaniu;

  • wymieni przykłady stereotypów językowych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca;

  • dyskusja;

  • metoda kosza i walizki.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji. Uczniowie dyskutują, w jaki sposób - ich zdaniem - język może stanowić nośnik wartości. Omawiają również, jaka jest rola języka.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel na podstawie tekstu w sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj” w e‑materiale rozmawia z uczniami o systemowych i tekstowych środkach oceniania. Prosi, by przeanalizowali wybrany fragment tekstu np. publicystycznego, literackiego, dziennikarskiego (korzystając z telefonów z dostępem do internetu) i wskazali w nim słownictwo wartościujące.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel prezentuje na dużym ekranie film edukacyjny. Następnie uczniowie wspólnie wykonują polecenie 1.
    Polecenie 2 z multimedium uczniowie wykonują samodzielnie. Następnie wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Dobrze byłoby usłyszeć odpowiedzi kilku osób.

  3. Praca z multimedium. Uczniowie wspólnie analizują mapę myśli. Następnie w kilkuosobowych grupach dopisują własne przykłady wartościowania do każdego z wymienionych środków językowych.

Faza podsumowująca:

  1. W ramach podsumowania uczniowie w parach wykonują polecenie 2 z sekcji „Mapa myśli”, a indywidualnie oba ćwiczenia tam zamieszczone.

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

  3. Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wyszukują dowolny tekst prasowy, na podstawie którego wypisują zawarte w nim systemowe bądź tekstowe środki oceniania.

Materiały pomocnicze:

  • Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.

  • Jadwiga Puzynina, Język wartości, Warszawa 1992.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do podsumowania lekcji.

Mapa myśli