Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Dlaczego Wiktor wraca do Wilka?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
9) rozumie pojęcie archetypu, rozpoznaje archetypy w utworach literackich oraz określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
5) rozpoznaje i charakteryzuje główne style w architekturze i sztuce;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje formę narracji w opowiadaniu Panny z Wilka oraz wskazuje trzy porządki czasowe;

  • charakteryzuje postać Wiktora Rubena;

  • wskazuje potencjalne powody, dla których główny bohater opowiadania Iwaszkiewicza powraca do Wilka;

  • zestawia fragment opowiadania Panny z Wilka z fragmentem powieści Marcela Prousta W poszukiwaniu straconego czasu.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • mapa myśli;

  • giełda pomysłów.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Przed lekcją nauczyciel poleca uczniom lekturę opowiadania Panny z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza. Znajomość treści będzie niezbędna do przeprowadzenia lekcji.

Faza wprowadzająca

Nauczyciel na początku lekcji – w ramach giełdy pomysłów – poleca uczniom wypisanie na małych karteczkach określeń, które tworzą często pary z wyrazem „powrót”, np. szczęśliwy powrót, niespodziewany powrót, tam i z powrotem, powrót do własnego wnętrza itd. Następnie w grupach powtarzających się określeń karteczki przyklejane są na tablicy. W następnym kroku nauczyciel informuje uczniów, że będą rozpracowywać te sformułowania w kontekście opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Panny z Wilka. Prezentuje „Wprowadzenie” do lekcji, podaje jej cele i zapisuje temat.

Faza realizacyjna

Fazę realizacyjną nauczyciel rozpoczyna od polecenia uczniom, by zapoznali się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie dostrzegają potrzebny kontekst biograficzny i światopoglądowy autora opowiadania Panny z Wilka. Ich zadaniem jest sformułowanie syntetyzującej notatki.

Praca z multimedium

Nauczyciel sprawdza znajomość treści lektury prosząc uczniów o wspólne wykonanie ćwiczenia 2 w sekcji „Sprawdź się”. Następnie uczniowie zapoznają się z wykładem profesora Andrzeja Franaszka i wykonują przyporządkowane polecenia oraz ćwiczenie: 1 i 3 z sekcji „Sprawdź się”.

Praca z tekstem

Nauczyciel prosi uczniów, by streścili powody zewnętrzne, obiektywne, dla których Wiktor Ruben powraca do Wilka. Po wypowiedzi uczniów, nauczyciel prosi ich, by podali powody, które mogą być ukryte. Podział ten uczniowie zapisują w formie tabeli. W następnym kroku nauczyciel poleca uczniom wykonanie ćwiczeń w dwóch grupach:
Grupa I: 4‑5, porównanie opowiadania z dziełem W poszukiwaniu straconego czasu Marcela Prousta (fragmentów).
Grupa II: 6‑8, analiza narracji i określeń metaforycznych w opowiadaniu
Po skończonej pracy w grupach, przedstawiciele każdej z nich przedstawiają na forum klasowym sformułowane odpowiedzi.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej cały zespół klasowy wykonuje ostatnie ćwiczenie w sekcji „Sprawdź się”, w którym odpowie na pytanie: Dlaczego Wiktor wraca do Wilka? Po ustaleniu tezy i argumentów, uczniowie – na podstawie zebranych informacji – weryfikują określenia zapisane na początku lekcji na karteczkach. Porządkują je pod względem adekwatności wobec charakteru powrotu Rubena do Wilka. W podsumowaniu wykonują prostą mapę myśli, w obszarze której zapisują wszystkie adekwatne określenia.

Praca domowa:

Obejrzyj film Panny z Wilka z 1979 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy. Następnie w tekście liczącym co najmniej 400 słów zestaw go z opowiadaniem Iwaszkiewicza. Wskaż różnie i podobieństwa w ukazaniu Wilka. Spróbuj wyjaśnić, czy film - podobnie jak opowiadanie - przedstawia motywacje Wiktora Rubena do powrotu do Wilka.

Materiały dodatkowe:

  • Powroty Iwaszkiewicza, pod red. Agnieszki Czyżak, Jana Galanta i Katarzyny Kuczyńskiej‑Koschany, Poznań 1999.

  • Zdzisława Mokranowska, Młodość i starość. Studia o twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, Katowice 2009.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się