Dla nauczyciela

Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: „Ku pokrzepieniu serc”. Rola kultury polskiej w dziele zachowania tożsamości narodowej przez Polaków pod zaborami – wypracowanie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
III. Tworzenie narracji historycznej. Uczeń:
1) tworzy narrację historyczną w ujęciu przekrojowym, jak i problemowym;
2) dostrzega problem i buduje argumentację, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego;
3) dokonuje selekcji i hierarchizacji oraz integruje informacje pozyskane z różnych źródeł wiedzy;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XXXVI. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3) ocenia rolę kultury polskiej w dziele zachowania tożsamości narodowej przez Polaków w dobie rusyfikacji i germanizacji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • uczy się dokonywania selekcji i hierarchizacji informacji pozyskanych ze źródeł historycznych;

  • tworzy spójną narrację historyczną dotyczącą dorobku kultury polskiej XIX w. w ujęciu zarówno przekrojowym, jak i problemowym;

  • rozwija umiejętność budowania argumentacji, uwzględniając różne aspekty procesu historycznego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „»Ku pokrzepieniu serc«. Rola kultury polskiej w dziele zachowania tożsamości narodowej przez Polaków pod zaborami – wypracowanie”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Pojęcia, wydarzenia, postacie” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla temat i cel lekcji. Podkreśla, że uczniowie będą pracować nad wypracowaniem opartym na materiałach źródłowych. Zapowiada, że przećwiczą pracę z materiałami źródłowymi i różnymi typami poleceń, a także kolejne kroki w pisaniu wypracowania.

  2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
    Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Pojęcia, wydarzenia, postacie”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

  2. Praca z multimedium („Materiały źródłowe”). Uczniowie pracują w parach. Analizują treść polecenia 1: „Zapoznaj się z poniższymi materiałami źródłowymi. Stwórz notatkę, w której zawrzesz najważniejsze informacje dotyczące tematu zajęć („»Ku pokrzepieniu serc«. Dorobek kultury polskiej XIX w.”), dyskutują, a następnie zapisują wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

  3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 1 z sekcji „Wypracowanie”: formułują wstęp do wypracowania zawierający krótką charakterystykę kultury polskiej w XIX w. oraz umiejscawiają temat w czasie. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

  4. Następnie uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia w różnych układach: samodzielnie, w parach lub grupach, a na koniec wspólnie.

  5. Nauczyciel poleca, aby wybrana osoba (albo ochotnik) przeczytała przygotowane podczas lekcji wypracowanie. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają pracę, sugerują, co ich zdaniem warto byłoby dodać lub rozwinąć. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel poleca wybranemu uczniowi albo uczennicy (może być także ochotnik) podsumowanie lekcji „»Testament Krzywoustego«. Przyczyny polityczne i społeczno‑gospodarcze oraz następstwa rozbicia dzielnicowego – wypracowanie”. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego. Prosi jedną osobę o podsumowanie pracy.

  2. Na zakończenie nauczyciel omawia przebieg zajęć, ocenia przedstawioną pracę (lub prace).

Praca domowa:

  1. W jaki inny sposób możesz napisać wypracowanie na zadany temat? Zaproponuj alternatywną wersję wypracowania.

  2. Nauczyciel może rozdać przykładowy temat wypracowania (np. z wcześniejszych egzaminów) i poprosić o jego napisanie w domu.

Materiały pomocnicze:

  • Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

  • Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

  • E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

  • Arkusze CKE z historii z poprzednich lat.

  • Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

  • Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Materiały źródłowe”, aby przygotować się do późniejszej pracy.

Wypracowanie