Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jaka jest rola biologiczna fosforu i jego związków?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia, jaką rolę w organizmie człowieka odgrywa fosfor;

• wymienia najważniejsze związki fosforu;

• charakteryzuje skutki nadmiaru i niedoboru fosforu w organizmie człowieka.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• metoda lekcji odwróconej;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik mutlimedialny;

• aplikacja Mentimeter, Kahoot!, Quizizz.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: w jakich elementach budowy żywego organizmu występuje fosfor? Jakie znasz produkty bogate w fosfor?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół biologicznej roli fosforu i jego związków. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wprowadza metodę JIGSAW. Dzieli uczniów losowo na pięć grup liczących taką samą liczbę uczniów i rozdaje arkusze papieru A4 i mazaki. Są to tzw. grupy eksperckie. Każdy uczestnik powinien zostać ekspertem, który w istotny sposób przyczyni się do sukcesu całej grupy. Każdy uczeń występuje w roli uczącego się i nauczającego.

2. Każdej grupie nauczyciel przydziela inne zagadnienie do opracowania w oparciu o e‑materiał oraz inne dostępne źródła informacji (z przeznaczeniem czasowym ok. 10 min.):

• I grupa – charakterystyka fosforu

• II grupa – rola fosforu w organizmie człowieka

• III grupa – rola fosforu i jego związków w roślinach

• IV grupa – niedobór fosforu - objawy i skutki

• V grupa – nadmiar fosforu w organizmie oraz produkty bogate w fosfor.

3. Każda grupa zapoznaje się z materiałem w ramach swojego zagadnienia, może wykorzystać też grafikę interaktywną, opracowuje go, wszyscy uczniowie w grupie dyskutują, tłumaczą sobie nawzajem niezrozumiałe kwestie, uczą się.

4. Na umówiony znak uczniowie tworzą nowe grupy tak, aby w każdej nowej grupie znaleźli się eksperci z wszystkich pozostałych grup.

5. Eksperci kolejno relacjonują to, czego nauczyli się w swoich pierwotnych grupach, czyli ekspert I grupy uczy pozostałych tego, czego się nauczył sam przed chwilą, po czym do głosu przechodzi ekspert grupy II, ekspert grupy III, IV, V. Uczący uczniowie przekazują wiedzę pozostałym uczniom, aż do wyczerpania materiału. Każda z grup w ten sposób zapoznaje się z całym materiałem przewidzianym do realizacji na danej jednostce lekcyjnej (czas ok. 10 min.).

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając pytania. Nauczyciel może również przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot! lub Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Przkładowe pytania: jakie znasz odmiany alotropowe fosforu? Jakie znaczenie ma fosfor dla roślin? W jakim przedziale pH fosfor jest najbardziej przyswajalny przez rośliny? Ze względu na dostępność fosforu dla roślin jakie wyróżnia się formy tego składnika w glebie? W jakich okresach swojego rozwoju rośliny mają największe zapotrzebowanie na fosfor? Jaką rolę pełni fosfor w organizmie? Jakie są objawy i skutki niedoboru fosforu? Czym skutkuje nadmiar fosforu w organizmie? Jakie znasz produkty bogate w fosfor?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Nauczyłem się...

• Zrozumiałem, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem się...

• Przypomniałem/łam sobie, że...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafikę interaktywną uczniowie powinni wykorzystać, przygotowując się do zajęć lub mogą jej użyć podczas lekcji powtórzeniowej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą wykorzystać to narzędzie celem uzupełnienia luk kompetencyjnych. Grafikę można również wykorzystać na lekcji biologii.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie znasz odmiany alotropowe fosforu?

• Jakie znaczenie ma fosfor dla roślin?

• W jakim przedziale pH fosfor jest najbardziej przyswajalny przez rośliny?

• Ze względu na dostępność fosforu dla roślin jakie wyróżnia się formy tego składnika w glebie?

• W jakich okresach swojego rozwoju rośliny mają największe zapotrzebowanie na fosfor?

• Jaką rolę pełni fosfor w organizmie?

• Jakie są objawy i skutki niedoboru fosforu?

• Czym skutkuje nadmiar fosforu w organizmie człowieka?

• Jakie znasz produkty bogate w fosfor?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru, ołówki/długopisy, kolorowe pisaki/kredki.