Autorka: Monika Spławska‑Murmyło

Przedmiot: filozofia

Temat: Co łączy literaturę i życie? O teorii poezji Arystotelesa.

Grupa docelowa: uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XII. Początki estetyki. Uczeń:

1) objaśnia dominujące w starożytności pojęcia sztuki (jako umiejętności wytwarzania czegoś według reguł) (...);

2) omawia wybrane treści Poetyki Arystotelesa – pierwszego systematycznego dzieła z zakresu teorii i filozofii literatury: typologia sztuki poetyckiej, koncepcja tragedii, pojęcia mimēsis i katharsis (jedno zagadnienie do wyboru).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie sztuki u Arystotelesa;

• odnosi starożytne pojmowanie sztuki do przykładów nowożytnych lub współczesnych;

• omawia pojęcia mimesis i katharsis.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych i innych narzędzi multimedialnych;

• dyskusja;

• gra edukacyjna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• przygotowane wcześniej dowolne fragmenty poezji, prozy i dramatu.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału (Wprowadzenie i Blok tekstowy).

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cel lekcji. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Rozmowa kierowana. Prowadzący zajęcia pyta uczniów, dlaczego odwracamy wzrok od widoku scen lub rzeczy wywołujących obrzydzenie, wstręt czy strach w rzeczywistości, natomiast zupełnie nie przeszkadza czytać nam o tym w książkach lub oglądać o tym filmy. Uczestnicy zajęć powinni podać kilka powodów, np. brak naoczności, dystans (widza, czytelnika), fikcyjność wynikająca z naśladowania rzeczywistości, a nie jej realnego przedstawiania. Nauczyciel lub wybrany uczeń podsumowują rozmowę.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie dzielą się na 4‑osobowe grupy. Każdy zespół otrzymuje przygotowany wcześniej przez nauczyciela jeden tekst literacki: poetycki, prozatorski lub dramatyczny. Ich zadaniem będzie analiza tych tekstów z perspektywy kategorii mimesis. Uczniowie określają środki, jakimi twórcy naśladują rzeczywistość, oraz wskazują przedmiot naśladownictwa. W celu podsumowania tej części zajęć nauczyciel prosi uczniów o uogólnienie: co i jak naśladują poeci (rozumiani również jako dramaturdzy oraz pisarze).

2. Dyskusja: czy współcześnie odbiorcy literatury przeżywają katharsis? Dyskusja powinna zostać poprzedzona wprowadzeniem pojęcia sztuki w ujęciu współczesnym, np. według definicji W. Tatarkiewicza:

4. Praca z zestawem ćwiczeń. Uczniowie pracują w parach, realizując wskazane przez nauczyciela ćwiczenia.

5. Uczniowie ponownie dzielą się na zespoły i przystępują do gry edukacyjnej (quiz). Grupy rywalizują ze sobą, rozwiązując test na czas. Zwycięzcy powinni zostać wynagrodzeni, np. pozytywną oceną za aktywność. Następnie, każda z grup układa dla drużyny przeciwnej po jednym dodatkowym pytaniu.

6. Wybrany uczeń podsumowuje przebieg gry, ocenia pracę zespołów (uczeń ten może zostać wybrany jeszcze przed rozpoczęciem gry i odgrywać rolę obserwatora).

Faza podsumowująca

Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

• jaki jest cel poezji według Arystotelesa?

• w jaki sposób Arystoteles szukałby odpowiedzi na pytanie, czy poezja dobrze naśladuje przyrodę?

• kiedy odbiorca odczuwa oczyszczenie, katharis?

Zadanie domowe

Wybierz dowolny spektakl teatralny lub film i opisz go z perspektywy dwóch poznanych pojęć: mimesis i katharsis.

Materiały pomocnicze

Miguel de Cervantes, Don Kichot.
Chłopak rzeźnika, film Neila Jordana z 1997 roku.
Jak we śnie, film Michela Gondry'ego z 2006 roku.
Truman show, film Petera Weira z 1998 roku.

Wskazówki metodyczne

Grę edukacyjną można wykorzystać jako punkt wyjściowy do dalszych rozgrywek między grupami. Kolejnym etapem quizu może być przygotowywanie pytań dla innych grup, również opartych na tekstach źródłowych.